เปิดกว้างทางดนตรี
“ดนตรีเป็นส่วนหนึ่งของข้าพเจ้าจะเป็นแจ๊สหรือไม่ใช่แจ๊สก็ตาม ดนตรีล้วนอยู่ในตัวคนทุกคน เป็นส่วนที่ยิ่งใหญ่ในชีวิตคนเรา สำหรับข้าพเจ้า ดนตรีคือสิ่งประณีตงดงาม และทุกคนควรนิยมในคุณค่าของดนตรีทุกประเภท เพราะว่าดนตรีแต่ละประเภทต่างก็มีความเหมาะสมตามแต่โอกาสและอารมณ์ที่ต่างๆ กันไป”
บันทึกการพระราชทานสัมภาษณ์แก่สื่อมวลชนอเมริกัน ในรายการวิทยุ “เสียงอเมริกา” เมื่อวันที่ 21 มิถุนายนพ.ศ.2503
อาจารย์ทัศนา นาควัชระ รองคณบดีฝ่ายบริหาร คณะดุริยางคศาสตร์มหาวิทยาลัยศิลปากร น้อมนำพระราชดำรัสนี้มาใช้การสอนดนตรี
“ในฐานะที่ผมเป็นครูสอนดนตรี ก็จะพยายามสอนให้นักศึกษาเปิดกว้างในเรื่องของรสนิยมทางดนตรี แม้ว่าจะเรียนดนตรีคลาสสิก เราก็ไม่ได้ปิดกั้นว่าจะไม่ให้ฟังเพลงป็อป เพลงแจ๊สหรือเพลงพื้นบ้าน เพราะการศึกษาดนตรีที่ดีต้องใจกว้าง
“ปัจจุบันหลักสูตรของคณะดุริยางคศาสตร์มีการสอนวิชา Ethnomusicology คือ ดนตรีชาติพันธุ์หรือดนตรีพื้นบ้านอื่นๆ ด้วย แน่นอนเขาต้องรู้ลึกในเครื่องดนตรีประเภทที่เขาเล่นอยู่แล้ว และต้องมีรสนิยมที่เปิดรับดนตรีประเภทต่างๆ ด้วยเช่นกัน
“เช่นเดียวกับพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร แม้พระองค์จะนิยมเพลงประเภทแจ๊ส แต่ก็เห็นคุณค่าของเพลงประเภทอื่นๆ ด้วย ผมจึงรู้สึกภูมิใจในความเป็นอัครศิลปินของพระองค์มาก
“เหมือนอย่างที่พระองค์มีพระราชกรณียกิจเพื่อพสกนิกรเป็นร้อยเป็นพัน แต่ยังปลีกเวลาทรงดนตรี แต่งเพลงให้พวกเราได้ฟัง และเพลงพระราชนิพนธ์ทุกเพลงทุกคนยังติดหูร้องได้ทุกกลุ่มชน ต่อให้ไม่เคยเข้าเฝ้าฯพระองค์สักครั้งเดียวก็ยังสัมผัสน้ำพระราชหฤทัยผ่านทางดนตรีได้
“ผมเคยได้ฟังคำบอกเล่าจากผู้ใหญ่ที่เคยร่วมเล่นดนตรีกับพระองค์ว่า ไม่ว่าจะทรงมีงานล้นมืออย่างไร แต่ยังทรงดนตรีทุกสัปดาห์ พระองค์จึงเป็นบุคคลที่พิเศษมากในหมู่พสกนิกรทั่วไปและพสกนิกรที่เป็นนักดนตรี” ออกกำลังกายแต่พอดี
“การออกกำลังกายนั้น ถ้าทำน้อยไปร่างกายและจิตใจก็จะเฉา ถ้าทำมากเกินไปร่างกายและจิตใจก็จะช้ำ”
พระราชดำรัสพระราชทานแก่ข้าราชบริพาร หลังการออกกำลังพระวรกายประจำวันเพื่อฟื้นฟูพระวรกายจากพระประชวรเมื่อปี พ.ศ.2525
อาจารย์ศักดรินทร์ ธรรมวงศ์สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตอุดรธานีนำพระราชดำรัสนี้มาใช้ในชีวิตประจำวันคือ ออกกำลังกายอย่างพอดีและสม่ำเสมอจนทำให้ร่างกายแข็งแรง
“พระราชดำรัสนี้คือหัวใจของวิทยาศาสตร์การกีฬาโดยแท้ ผมยึดถือปฏิบัติมานานหลายปี แม้ว่าจะเป็นครูสอนพลศึกษา เราก็ไม่ควรละเลยการดูแลสุขภาพ กลับยิ่งต้องทำตัวให้เป็นแบบอย่างที่ดีแก่นักศึกษา
“ทุกวันนี้ผมจึงออกกำลังกายเป็นประจำ ไม่ว่าจะเป็นการเล่นเทนนิสแบดมินตัน หรือจ๊อกกิ้ง และทำแต่พอดีไม่มากไปไม่น้อยไปตามพระราชดำรัสของพระองค์ แล้วยังเผยแพร่ถึงคนใกล้ชิดด้วย
“คนในวงการกีฬาจะรู้สึกภาคภูมิใจในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอย่างมากที่ทรงเป็นกษัตริย์นักกีฬา นอกจากจะปฏิบัติตามพระราชดำรัสของพระองค์แล้ว พวกเราจะถือเอาวันที่ 16 ธันวาคมของทุกปีเป็นวันกีฬาแห่งชาติ
“ซึ่งวันนี้เมื่อปี 2519 เป็นวันที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเป็นนักกีฬาทีมชาติไทย เข้าร่วมการแข่งขันกีฬาแหลมทองครั้งที่ 4 ณ กรุงเทพมหานครและทรงได้รับเหรียญทองจากการแข่งขันกีฬาเรือใบประเภทโอเค”รู้รักชาติ รักษ์โบราณสถาน
“การสร้างอาคารสมัยนี้คงจะเป็นเกียรติสำหรับผู้สร้างคนเดียว แต่เรื่องโบราณสถานนั้นเป็นเกียรติของชาติอิฐเก่าๆ แผ่นเดียวก็มีค่า ควรจะช่วยกันรักษาไว้ ถ้าเราขาดสุโขทัย อยุธยาและกรุงเทพฯ แล้ว ประเทศไทยก็ไม่มีความหมาย”
พระราชดำรัสฯ ในหนังสือที่ระลึกพระราชวังสนามจันทร์ในการเปิดเรือนทับเจริญ ปี พ.ศ.2533 รองศาสตราจารย์กัญญรัตน์ เวชชศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร น้อมนำพระราชดำรัสนี้มาใช้ในการดูแลพระราชวังสนามจันทร์ จังหวัดนครปฐม กระทั่งปัจจุบันมีอายุมากกว่า 100 ปี ยังคงงดงามและทรงคุณค่าไม่เปลี่ยนแปลง
“แม้ว่าจะมีหน้าที่สอนหนังสือ แต่ก็ไม่ได้สอนอย่างเดียว มีหน้าที่ในการดูแลพระราชวังสนามจันทร์ด้วย ซึ่งตอนนั้นประมาณ 20 ปีมาแล้ว ยังไม่ได้มีการน้อมเกล้าฯ ถวายคืนแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และสำนักพระราชวังยังไม่เข้ามาดูแล
“พระราชวังสนามจันทร์เป็นพระราชวังของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งอยู่ติดกับมหาวิทยาลัยศิลปากรในตอนนั้นก็มีผู้ที่เข้ามาถ่ายทำละคร ถ่ายทำภาพยนตร์ โฆษณารถยนต์ รถสิบล้อรวมทั้งเดินแฟชั่นที่ไม่เหมาะสม
“พระราชดำรัสนี้ จึงเป็นเครื่องเตือนใจเป็นกำลังใจให้เราสามารถพูดปรามไม่ให้ทำการอันไม่สมควร แม้ว่าปัจจุบันเราอาจไม่ได้นำมาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันก็ตาม แต่แท้จริงแล้วโบราณสถานก็มีความหมายทางใจ และมีความหมายรวมไปถึงความเป็นชาติบ้านเมืองด้วยปัจจุบันนี้ยังยึดถืออยู่ เพราะเป็นคนที่รักของเก่าและโบราณสถาน
“รู้สึกซาบซึ้งในพระราชดำรัสที่มีความลึกซึ้งคมคาย กะทัดรัด แต่กินความหมายกว้าง คำว่า ‘โบราณสถานนั้นเป็นเกียรติของชาติ’ หมายรวมถึงศิลปวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และความเป็นมาของชาติ ทำให้เราภูมิใจในความเป็นชาติที่เจริญและมีอารยธรรมตกทอดมา ฉะนั้นเมื่อเห็นโบราณสถานใดก็ไม่ควรกระทำการอันไม่สมควรไม่ว่าจะทางใดก็ตาม”
