อาการ ผื่นคัน อาจเกิดจากหลายสาเหตุ ดังนั้นควรหมั่นรักษาผิวให้สะอาดอยู่เสมอ
อาการ ผื่นคัน เบื้องต้นก่อนไปพบคุณหมอกัน โดยดูว่า ผื่นคันที่เห่อขึ้นตามเนื้อตัวแต่ละชนิดนั้น บ่งบอกโรคหรืออาการอะไรได้บ้างผื่นคันโผล่มาจากไหนกันนะ
แพทย์หญิงจิตติมา ฐิตวัฒน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลเวชศาสตร์เขตร้อน คณะเวชศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล อธิบายกลไกของการเกิดผื่นคันว่า
“อาการผื่นคันเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ หลักๆ คือ เมื่อเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ร่างกายเม็ดเลือดขาวในฐานะภูมิคุ้มกันของร่างกายจะเข้าไปจับกับสิ่งดังกล่าวเพื่อต่อสู้ทำลาย พร้อมกับหลั่งสารออกมา จึงก่อให้เกิดปฏิกิริยาอักเสบบนผิวหนัง โดยแสดงออกในรูปแบบผื่นที่มีอาการคันระคายเคือง ทำให้อยากเกาสีผิวและผิวเปลี่ยนแปลง โดยผื่นจะขึ้นตรงส่วนใดของร่างกายก็ได้ ลักษณะผื่นพบได้หลายแบบ เช่น ผื่นตุ่มใส ผื่นตุ่มแดง ความรุนแรงของผื่นและอาการคันขึ้นอยู่กับปฏิกิริยาทางร่างกายของแต่ละคนด้วย
“อย่างไรก็ตาม อาการผื่นคันค่อนข้างซับซ้อน บางชนิดหมอสามารถวินิจฉัยได้เลยว่าเกิดจากอะไรแต่ถ้าหาสาเหตุไม่ได้ อาจต้องขูดผิวหนังไปตรวจต่อหรือใช้การทดสอบหาสารกระตุ้นการแพ้ทางผิวหนัง (patch test)”
คลิกเพื่ออ่านต่อหน้าถัดไป
สำหรับปัจจัยที่กระตุ้นให้อาการผื่นคันลุกลามนั้น แพทย์หญิงพัชรินทร์ จันทร์จำรัสแสง
รองผู้อำนวยการกลุ่มภารกิจวิชาการ สถาบันโรคผิวหนังอธิบายว่าประกอบด้วย
- ความแห้ง จากสภาพอากาศ โดยเฉพาะในฤดูหนาว หรือจากการทำกิจกรรมต่างๆ เช่น อาบน้ำอุ่น ถูสบู่นาน อยู่ในห้องแอร์ เป็นต้น เหล่านี้ส่งผลให้ผิวสูญเสียความชุ่มชื้น กระตุ้นให้เกิดอาการแห้งและคัน
- อายุ ยิ่งอายุมากขึ้น ต่อมผลิตไขมันจะทำงานลดลง ทำให้ผิวแห้งง่ายขึ้น
- กรรมพันธุ์ โรคที่ทำให้เกิดผื่นคันบางชนิดสามารถถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ได้ เช่น ภูมิแพ้ผิวหนังจึงทำให้ยิ่งมีโอกาสเป็นผื่นคันมากกว่าคนอื่น
อาการผื่นคันใกล้ตัว สำรวจด่วน!
อาการผื่นคันประเภทโรคผิวหนังที่พบบ่อยในคนไทยแบ่งออกเป็นสามกลุ่มคร่าวๆ ส่วนอีกหนึ่งกลุ่มผื่นคันเป็นประเภทที่เกิดจากโรคเรื้อรังภายในร่างกาย ซึ่งมีดังนี้ค่ะ
- 1. ผิวหนังอักเสบ แตะสัมผัสคันคะเยอ
“ผื่นคันในกลุ่มนี้เป็นผลจากโรคผิวหนังอักเสบ (eczema) ซึ่งมีสาเหตุมาจากกระบวนการทำปฏิกิริยาเองภายในร่างกาย หรือพูดง่ายๆ ว่า เป็นผื่นคันที่มีอยู่ในตัวทุกคน แล้วเห่อขึ้นเองโดยไม่มีที่มาที่ไป แต่จะเป็นเฉพาะบางคนเท่านั้น เช่น ผื่นรังแค ภูมิแพ้ผิวหนัง หรือมีสาเหตุภายนอกจากการสัมผัสสารที่กระตุ้นให้เกิดการแพ้ทั้งทางตรงและทางอ้อม หรือที่รู้จักกันดีว่าผื่นแพ้สัมผัส”
คลิกเพื่ออ่านต่อหน้าถัดไป
ลักษณะอาการผื่นคันจากโรคผิวหนังอักเสบที่พบมากในกลุ่มนี้ยกตัวอย่างเช่น
- ผื่นรังแค (seborrheic dermatitis) หรือเรียกว่า โรคเซ็บเดิร์ม เป็นโรคในกลุ่มเดียวกับรังแค มักเป็นมากเป็นพิเศษตรงบริเวณที่เป็นสิวหรือมีต่อมไขมันมาก
- ผื่นแพ้สัมผัส (contact dermatitis)
“การจะเกิดผื่นแพ้สัมผัสได้นั้น เราต้องสัมผัสสารชนิดใดชนิดหนึ่งเป็นประจำมาเป็นเวลานานหรือในปริมาณเข้มข้นสูงจนกระทั่งร่างกายแสดงปฏิกิริยาต่อต้านออกมา ประกอบกับถ้ามีแผลบริเวณผิวหนัง ก็จะยิ่งทำให้สารดังกล่าวเข้าสู่ร่างกายได้ง่ายขึ้น สารกระตุ้นการแพ้มีหลายชนิด พบได้ในชีวิตประจำวันทั้งที่บ้าน?ที่ทำงาน?หรือสถานที่ท่องเที่ยว สารที่แพ้กันมากที่สุดได้แก่ สารนิกเกิลในของใช้ที่เป็นโลหะ ไม่ว่าจะเป็นตุ้มหู สร้อยโทรศัพท์ นาฬิกาข้อมือ ฯลฯ
“นอกจากนี้ยังมีสารเคมีในเครื่องสำอาง เช่น น้ำหอม น้ำยาย้อมผม ลิปสติก ครีมบำรุงผิว สารเคมีประเภททำความสะอาด เช่น ผงซักฟอก น้ำยาล้างจาน น้ำยาขัดห้องน้ำ หากร่างกายแพ้สารชนิดใด โดยมากมักจะแพ้ไปตลอดชีวิต จึงต้องหลีกเลี่ยงการสัมผัสให้ดี”
ผื่นแพ้สัมผัสสามารถแบ่งตามกลไกการเกิดโรคออกเป็นสองลักษณะ ได้แก่
- แบบระคายเคือง เมื่อร่างกายได้รับสารกระตุ้นการแพ้จะเกิดผื่นระคายเคืองขึ้นทันที เนื่องจากเซลล์ชั้นหนังกำพร้าถูกทำลายโดยตรง
- แบบแพ้ เมื่อร่างกายได้รับสารกระตุ้นการแพ้จะยังไม่เกิดผื่นคันขึ้นทันที แต่ร่างกายจะมีกลไกทำปฏิกิริยากับสารดังกล่าวก่อนประมาณ 1 – 3 วัน แล้วจึงแสดงอาการผื่นคันออกมา
คลิกเพื่ออ่านต่อหน้าถัดไป
- 2. กลาก สกปรกเมื่อไรถามหาแน่
“กลากเป็นผื่นคันเกิดจากติดเชื้อราจากคนหรือสัตว์ โดยเฉพาะสัตว์เลี้ยงที่มีขนเยอะอย่างแมวกระต่าย หรือจากดิน
กลากติดต่อได้จากการคลุกคลีกัน เช่น การสวมรองเท้าของคนเป็นโรคกลากที่เท้า การคลุกคลีกับสัตว์เลี้ยงที่ติดเชื้อรา? ซึ่งกลากที่ติดจากสัตว์จะทำให้เกิดอาการผื่นคันอักเสบค่อนข้างมากกว่ากลุ่มอื่น”
ส่วนปัจจัยที่กระตุ้นให้กลากลุกลาม นายแพทย์รัสมิ์ภูมิ สุเมธีวิทย์ คอลัมนิสต์ประจำคอลัมน์ คลินิกรัก (ษ์) ผิว ช่วยเสริมว่า
“ช่วงปลายฤดูร้อนต้นฤดูฝน ซึ่งเป็นรอยต่อของฤดูกาลอากาศจะร้อนชื้นอบอ้าว ทำให้เกิดเหงื่อหมักหมมจนอับชื้นได้ง่ายกว่าปกติ ส่งผลให้เชื้อรายิ่งเจริญเติบโตและแพร่กระจายได้ดี จึงเป็นกลากได้ง่าย”
- 3. ลมพิษ ผื่นอะไรย้ายที่ได้
ลมพิษเป็นผื่นคันอีกหนึ่งชนิดที่เกิดจากการแพ้ มีลักษณะเฉพาะตัวเด่นมาก โดยเมื่อร่างกาย
ได้รับสารที่กระตุ้นการแพ้ เช่น ยา อาหาร สารที่ผสมในอาหารละอองเกสร ฯลฯ จะหลั่งสารฮิสตามีน (histamine) ออกมา หากสารคั่งอยู่บริเวณใดเป็นพิเศษ จะก่อให้เกิดเป็นผื่นลมพิษขึ้นตรงนั้นอย่างฉับพลัน ตัวผื่นคันยังมักเปลี่ยนแปลงขนาดอย่างรวดเร็ว ผู้ป่วยจึงมักตกใจมากเมื่อมาหาหมอ”
คลิกเพื่ออ่านต่อหน้าถัดไป
- 4. โรคเรื้อรัง ภัยซุ่มเงียบก่อผื่น
นอกจากผื่นคันจากโรคผิวหนังอักเสบแล้ว ผู้ที่มีอาการคันเรื้อรังร้อยละ 10 – 15 เป็นผลมาจากโรคที่ซ่อนอยู่ คุณหมอพัชรินทร์เสริมอีกว่า
“ผื่นคันบางอย่างเป็นภาวะแทรกซ้อนจากโรคเรื้อรังที่มีผลข้างเคียงทำให้ภูมิต้านทานต่ำ บางโรคทำให้เกิดผื่นคันอย่างเห็นได้ชัด ที่พบบ่อยได้แก่ โรคแพ้ภูมิตัวเอง (เอสแอลอี)”
“ส่วนบางโรคเรื้อรังที่ทำให้มีอาการคันก่อน เมื่อผู้ป่วยเกามากๆ จึงลุกลามกลายเป็นผื่นคัน โดยอาการผื่นคันจะมีลักษณะค่อนข้างคล้ายคลึงกัน จึงต้องไปพบหมอเพื่อตรวจวินิจฉัย”
เมื่อทราบอาการเบื้องต้นแล้ว อย่านิ่งดูดาย รีบไปพบคุณหมอเพื่อตรวจรักษาให้ทันท่วงทีด้วยค่ะ
ผื่นคันโผล่มาจากไหนกันนะ
ข้อมูลจาก : นิตยสารชีวจิต ฉบับที่ 304
