ขึ้นฉ่าย
วันนี้ A Cuisine จะพาทุกคนมารู้จักกับวัตถุดิบใกล้ตัวอย่าง ขึ้นฉ่าย ผักที่เรามักกินกันบ่อยๆ ใช้เป็นส่วนผสมในอาหารหลากหลายเมนู แต่นอกจากกลิ่นหอมเฉพาะตัวและรสชาติที่อร่อยแล้ว ยังมีประโยชน์ดีๆแฝงอีกเพียบ มาดูกันเลยจ้า…
ก่อนอื่นมาทำความรู้จักกับขึ้นฉ่ายเสียก่อน!
ขึ้นฉ่าย(คื่นไฉ่) หรือ ขึ้นฉ่ายฝรั่ง ภาษาอังกฤษ Celery (เซเลอรี) (มักสะกดผิดเป็น “คื่นช่าย” หรือ “คื่นฉ่าย” หรือ “คึ่นไช่“)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้นขึ้นฉ่ายในบ้านเรานั้น มักนิยมปลูกกันมีอยู่ 2 สายพันธุ์ คือ ขึ้นฉ่ายฝรั่ง Celery (เซเลอรี) และ ขึ้นฉ่ายจีน ซึ่งขึ้นฉ่ายฝรั่งลำต้นจะอวบใหญ่มากคื่นฉ่ายจีน เป็น พืชล้มลุก ลักษณะของต้นมีดังนี้
- ลำต้นขึ้นฉ่าย ความสูงของต้นประมาณ 1 ฟุต ลำต้นมีลักษณะกลวง มีกลิ่นหอม อายุของขึ้นฉ่ายไม่เกิน 2 ปี
- ใบของขึ้นฉ่าย ลักษณะเป็นใบประกอบแบบขนนก สีเขียวอมเหลือง ใบลักษณะเป็นรูปลิ่มหยัก ขอบใบหยักเป็นแฉก รูปสามเหลี่ยม หรือ รูปห้าเหลี่ยม มีก้านใบยาวแผ่ออกจากกาบใบ
- ดอกของขึ้นฉ่าย ดอกมีขนาดเล็ก สีขาว ออกเป็นช่อ
- ผลของขึ้นฉ่าย มีลักษณะกลมรี สีน้ำตาล ขนาดเล็ก มีกลิ่นหอม
ประโยชน์ต่อสุขภาพ
ขึ้นฉ่าย เป็นผักที่มีฤทธิ์เย็น รสชาติขมอมหวาน ดังนั้นจึงมีคุณสมบัติเป็นยาที่สามารถใช้รักษาโรคได้อย่างไม่ต้องสงสัย โดยในขึ้นฉ่ายนั้นมีสารเคมีหลากหลายชนิดที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย อาทิ สารไกลโคไซด์ที่ชื่อว่า เอพิอิน น้ำมันหอมระเหยที่ส่วนประกอบของสารไลโมนีน ซีลินิน สาร 3-บิวทิลฟทาไลโดส์ สารพโซราเลนส์ และสารโพลีอะซิทิลีน นอกจากนี้ก็ยังมีโปรตีน คาร์โบไฮเดรต วิตามินและเกลือแร่หลากหลายชนิด มาดูกันเลย…
- ป้องกันการอักเสบ เนื่องจากมีฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) สารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยต้านการอักเสบ ส่งเสริมการทำงานของภูมิคุ้มกัน ลดการอักเสบในกลุ่มโรคลูปัส (Lupus) รูมาตอยด์ หอบหืด โรคปอด และช่วยบรรเทาอาการปวดตามข้อ ปวดศีรษะ ปวดท้องประจำเดือน รวมถึงช่วยป้องกันและลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็ง
- ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด
- ช่วยลดไขมันในเลือด โคเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ ป้องกันภาวะความดันโลหิตสูงและโรคหลอดเลือดหัวใจ
- มีสารฟลาไลด์ (Phthalide) ที่ส่งผลต่อการทำงานของหลอดเลือด ช่วยให้หลอดเลือดขยายตัวได้ดี ทำให้ระบบไหลเวียนโลหิตดีขึ้น ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ
- ช่วยขับปัสสาวะ ป้องกันการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
- มีกากใยและสารต้านอนูมูลอิสระ ที่เป็นผลดีต่อระบบทางเดินอาหาร ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคกระเพาะ แผลในกระเพาะอาหาร ช่วยย่อยอาหาร ช่วยขับลมบรรเทาอาการท้องอืด แน่นท้อง
- บำรุงร่างกาย บำรุงตับและไต
- มีสารสำคัญที่มีฤทธิ์กล่อมประสาท ช่วยให้ผ่อนคลาย นอนหลับได้ดีขึ้น
- ใช้รับประทานเป็นผัก ช่วยเพิ่มรสชาติ ช่วยดับกลิ่นคาวอาหาร และช่วยเพิ่มความหอมของน้ำซุป เพราะในขึ้นฉ่ายมีสารจำพวกน้ำมันหอมระเหย ซึ่งได้แก่ ไลโมนีน (Limonene), ซีลินีน (Selinene), ฟทาไลด์ (Phthaildes) ซึ่งเป็นตัวที่ทำให้เกิดกลิ่นหอมเฉพาะตัว
- ในเมล็ดขึ้นฉ่ายมีน้ำมันหอมระเหย ช่วยในการขับลม และนำไปสกัดใช้ไล่ยุงได้
- ขึ้นฉ่ายสามารถช่วยป้องกันโรคซิลิโคซิส (Silicosis) หรือโรคที่เกี่ยวข้องกับระบบทางเดินหายใจ ซึ่งมีสาเหตุมาจากการสูดฝุ่นที่มีส่วนประกอบของซิลิก้าเข้าไป
- ขึ้นฉ่ายเป็นหนึ่งในผักที่มีสารโพลีฟีนอล ซึ่งเป็นตัวช่วยป้องกัน DNA ถูกทำลาย ช่วยลดอาการอักเสบ และป้องกันมะเร็งด้วยการไปยับยั้งการกลายพันธุ์และสารก่อมะเร็งในร่างกาย
- บำรุงสายตาและผิวพรรณ เนื่องจากในผักขึ้นฉ่ายนั้นประกอบไปด้วยวิตามินหลายชนิด เช่น วิตามินเอ วิตามินบี วิตามินซี และเบตาแคโรทีน เป็นต้น
ข้อควรระวังในการรับประทานขึ้นฉ่าย
- การรับประทานในปริมาณมากเกินไป ในเพศชายอาจจะทำให้เป็นหมันได้ และจะทำให้อสุจิลดลงถึง 50% แต่ถ้าหากหยุดรับประทานแล้ว จำนวนของเชื้ออสุจิจะกลับสู่ระดับปกติในระยะเวลา 8-13 สัปดาห์
- ในบางรายอาจเกิดอาการแพ้จากการสัมผัสต้นขึ้นฉ่ายจนถึงขั้นรุนแรงได้
- สารสกัดจากต้นอาจช่วยเร่งให้สีผิวเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลมากขึ้น
- การใช้ประกอบอาหาร ไม่ควรผัดหรือต้มให้สุกนานเกินไป เพราะความร้อนจะไปทำลายวิตามินและเกลือแร่ที่มีอยู่ให้หมดไป
เป็นไงกันบ้างคะสำหรับสาระความรู้ที่เรานำมาฝากทุกคน อย่าลืมหามารับประทานกันด้วยนะ
