อาหารเพื่อสุขภาพแพทย์แผนจีนสำหรับอาการเจ็บคอ

โดย ศาสตราจารย์คลีนิค แพทย์จีน นพ.ภาสกิจ วัณนาวิบูล

อาการเจ็บคอเป็นอาการเจ็บในคอ พบได้จากการอักเสบทั้งเฉียบพลันและเรื้อรังในผู้ป่วยคออักเสบ ทอนซิลอักเสบ ทอนซิลเป็นหนอง แผลอักเสบบริเวณคอ มักมีอาการบวมร่วมด้วย

แพทย์แผนจีนมองว่าส่วนใหญ่ของอาการเจ็บคอมาจากปัจจัยก่อโรคภายนอก คือ ลมและความร้อน (อากาศที่เปลี่ยนแปลง)จากภายนอกมากระทบร่างกาย หรือในมุมมองแพทย์ปัจจุบันร่างกายถูกโจมตีจากเชื้อโรค เช่น แบคทีเรีย

นอกจากนี้ยังเกิดจากเหตุภายใน คือ ไฟของกระเพาะอาหารและไฟของปอดทะลวงพุ่งสู่ด้านบน (เข้าบริเวณคอหอย) หรือจากภาวะหยินพร่องเกิดไฟกำเริบ(ร่างกายขาดสารน้ำส่วนลึก ทำให้เกิดความร้อนภายใน)

หลักการทั่วไปในการดูแลและป้องการรักษาอาการคอแห้ง คือ

รับประทานอาหารที่มีรสจืด เช่น แห้ว ถั่วเขียว หัวไชเท้า
รับประทานผักผลไม้ที่มีส่วนประกอบของน้ำในปริมาณมาก ได้แก่ แตงโม บวบ หน่อไม้ สาลี่ แตงกวา
รับประทานอาหารหรือสมุนไพรที่มีลักษณะขับลมขับความร้อนให้ความชุ่มชื่นกับคอหอยได้แก่ แห้ว มะเฟือง
รับประทานอาหารหรือสมุนไพรที่มีคุณสมบัติขับระบายไฟของปอดและกระเพาะอาหาร ได้แก่ มะระ ดอกสาย

-น้ำผึ้ง ถั่วเขียว หล่อฮั่งก้วย(ลูกอรหันต์)

รับประทานอาหารที่มีสรรพคุณเสริมหยิน ขับไฟ เช่น ไป่เหอ（百合）(แต้จิ๋วเรียกว่า แปะฮะ)หรือเหง้าของลิลลี่, ซาเซิน（沙参）(แต้จิ๋วเรียก ซัวเซียม), เต้าหู้
หลีกเลี่ยงอาหารที่มีรสชาติเผ็ดร้อน อาหารผัด , ทอด หรือแห้ง เช่น ลำไย เนื้อสุนัข เนื้อแพะ กุยช่าย พริกไทย

พริก อบเชยรวมทั้ง เหล้าและข้าวเหนียว

หลักการใช้เครื่องดื่มสมุนไพรจีนบรรเทาอาการเจ็บคอ

เนื่องจากอาการเจ็บคอ เป็นอาการแสดงของไฟส่วนบน( 上焦火)ของร่างกาย และอาจเกี่ยวข้องกับไฟ

ส่วนกลาง ( 中焦火) ซึ่งหมายถึงกระเพาะอาหารร้อน หรือ ไฟส่วนล่าง (下焦火) ซึ่งมีอาการท้องผูกร่วมด้วย หลักการใช้อาหารหรือยาสมุนไพรรวมทั้งเครื่องดื่ม จึงต้องคำนึงถึงสรรพคุณที่สำคัญ

ขับระบายความร้อน ลดอาการอักเสบ อาการเจ็บคอ
ให้ความชุ่มชื่นแก่คอ แก้อาการกระหายน้ำ
บางครั้งต้องมีฤทธิ์ช่วยระบายขับถ่ายอุจจาระ แก้อาการไอ

ตำรับเครื่องดื่มสมุนไพร

ตำรับที่ 1 น้ำคั้นแห้ว-หัวไชเท้า เหมาะสำหรับคนเจ็บคอที่มีการอักเสบร้อน แต่ระบบย่อยไม่อ่อนแอ มักมีอาการร้อนง่าย

สรรพคุณ ขับร้อน(ลดอักเสบ) ทำให้โล่งคอ ( 清热利喉 )ลดอาการตาแดง คออักเสบ

ส่วนผสม(สำหรับ 1 ที่ต่อวัน )

เตรียม 15 นาที ปรุง 5 นาที

แห้ว ( 荸荠 ) 100 กรัม

หัวผักกาดขาว(ไชเท้า)สด ( 鲜萝卜) 100 กรัม

วิธีปรุงล้างแห้ว และ หัวผักกาดขาวให้สะอาด ปอกเปลือกออกหั่นเป็นชิ้นใส่ลงเครื่องปั่นปั่นน้ำผลไม้ เติมน้ำเปล่าเล็กน้อย แล้วปั่นจนละเอียดรับประทานครั้งละ 1 ถ้วยเล็ก ประมาณ 30 ซีซี วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร หรือจิบบ่อยๆ ติดต่อกัน 3- 5 วัน

ล้อมกรอบ

แห้ว ฤทธิ์เย็นมากรสหวานเข้าเส้นลมปราณปอดและกระเพาะอาหารเหมาะสำหรับอาการเจ็บคอจากลมร้อน)

หัวผักกาดขาวฤทธิ์เย็นรสหวานขับร้อนสลายเสมหะขับพิษ

เครื่องดื่มสมุนไพร

ตำรับที่ 2สาลี่ เปลือกส้มเช้ง น้ำตาลกรวด

เหมาะสำหรับผู้ที่เจ็บคอ ซึ่งมีระบบย่อยและดูดซึมอาหารไม่ดี หนาวง่าย ท้องอืด

ส่วนผสม (สำหรับ 1 ที่)

เตรียม 20 นาที ปรุง 20 นาที

สาลี่ 1 ลูก

เปลือกส้มเช้ง 20 กรัม

น้ำเปล่า 500 ซีซี

น้ำตาลกรวดพอประมาณ

วิธีทำ

หั่นสาลี่เป็นชิ้นๆ ทั้งเปลือกใส่ลงหม้อ พร้อมหั่นเปลือกส้มเช้ง เป็นแผ่นเล็ก ใส่ลงต้มด้วยกันในหม้อที่เติมน้ำไว้ รอจนน้ำเดือด แล้วหรี่ไฟอ่อนๆ ต้มต่ออีก 15 นาทีเติมน้ำตาลปรุงรสตามต้องการ พักไว้ให้เย็น แบ่งดื่มเป็น 3 มื้อ หลังอาหาร หรือแบ่งจิบแทนน้ำใน 1 วัน

หมายเหตุเครื่องดื่มสมุนไพรแก้อาการเจ็บคอ มักมีฤทธิ์เย็น ต้องระมัดระวังในคนที่ระบบย่อยอาหารไม่ดี หนาวง่าย บางครั้งต้องนำมาทำให้อุ่นก่อนรับประทาน เพื่อลดฤทธิ์ความเย็นของยา

ล้อมกรอบ

สาลี่ ฤทธิ์เย็น รสหวานเปรี้ยว มีคุณสมบัติขับร้อนทำให้ปอดชุ่มชื้น แก้กระหายน้ำ ลดอาการร้อน หงุดหงิด

น้ำตาลกรวด ฤทธิ์ค่อนเย็น มีฤทธิ์บำรุงพลังส่วนกลาง เสริมหยินบำรุงปอด แก้ไอขับเสมหะ

เปลือกส้มเช้ง ฤทธิ์อุ่นรสเผ็ดขม ช่วยกระตุ้นการทำงานของกระเพาะอาหาร ป้องกันอาการพลังติดขัดจากความเย็นของสาลี่และน้ำตาลกรวด

สาลี่ เปลือกส้มเช้ง น้ำตาลกรวด

พลังงานต่อหนึ่งหน่วยบริโภค 64.68 กิโลแคลอรี

โปรตีน 0.59 กรัม ไขมัน 0.27 กรัม

คาร์โบไฮเดรต 16.66 กรัม ไฟเบอร์3.02 กรัม

น้ำคั้นแห้ว- หัวไช้เท้า

พลังงานต่อหนึ่งหน่วยบริโภค 94.00 กิโลแคลอรี

โปรตีน 2.40 กรัม

ไขมัน 0.50 กรัม