ตับแข็ง เป็นได้จากหลายสาเหตุ ไม่ต้องดื่มแอลกอฮอล์ก็เป็นได้

ใครที่มีคิดว่ามีแต่คนดื่มเหล้า ดื่มเบียร์จัดๆ เท่านั้นที่จะเป็น ตับแข็ง ได้ แต่ที่จริงแล้วภาวะตับแข็งมีได้หลายสาเหตุเลยค่ะ ทั้งที่ป้องกันได้และป้องกันไม่ได้ รวมถึงบางอย่างก็เกิดขึ้นจากพฤติกรรมของตัวเราเอง ซึ่งถ้าปรับได้แต่เนิ่นๆ ก็จะช่วยให้แข็งแรงได้มากขึ้นด้วยค่ะ

ตับแข็งเป็นภาวะของโรคตับเรื้อรังขั้นสุดท้ายค่ะ ที่เกิดจากการอักเสบมายาวนาน ทำให้ตับสูญเสียเซลล์เนื้อตับ และเกิดพังผืดในตับเป็นปริมาณมากจนจับตัวเป็นก้อนแข็งสมชื่อ และทำงานไม่ได้จนในที่สุดก็มีภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้น ซึ่งนำไปสู่การเสียชีวิต

สาเหตุของตับแข็ง

สำหรับสาเหตุการเกิดตับแข็งมีมากมายเลยค่ะ ทั้งพันธุกรรม ไวรัสตับอักเสบเรื้อรัง โรคแพ้ภูมิตัวเอง การได้รับยาหรือสมุนไพรบางชนิด การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การอุดกั้นของหลอดเลือด แม้กระทั่งเป็นผู้ที่เกิดก่อน พ.ศ.2535 ขึ้นไปก็เสี่ยงโรคตับได้ นอกจากนั้นยังมีการที่ตับแข็งโดยไม่ทราบสาเหตุ ซึ่งมีมากถึง 1 ใน 4 ของจำนวนผู้ป่วยเลยทีเดียว

แต่ประเเด็นสำคัญที่คนชอบมองข้ามของการเกิดตับแข็ง คือ การเอนจอยอิทติ้ง เน้นกินสนุก ปิ้งย่าง ชาบู ไขมันแน่นๆ ให้พลังงานล้น ๆ ไม่ว่าจะของมัน ของทอด ของหวาน ซึ่งการกินเหล่านี้ ทำให้เกิดการสะสมของไขมัน แล้วร่างกายจะไปเก็บที่ไหน ถ้าไม่ใช่ที่ ตับ!

สุดท้ายก็กลายเป็น ไขมันคั่งในตับ และตับแข็ง

ตับแข็ง จากไขมันเกาะตับ

แม้ว่าตับแข็ง จะเกิดได้จากหลายสาเหตุที่บอกไป แต่สาเหตใกล้ตัวที่สุด และสามารถปรับเปลี่ยนแก้ไข เพื่อป้องกันได้ง่ายที่สุดก็คือ ไขมันพอกตับ หรือเรียกว่าไขมันเกาะตับ หรือไขมันแทรกในตับ (Non-alcoholic Fatty Liver Disease) โดยรองศาสตราจารย์ นายแพทย์ วัชรศักดิ์ โชติยะปุตตะ สาขาวิชาโรคระบบทางเดินอาหาร ภาค วิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล มาให้ความรู้เกี่ยวกับตับและโรคตับแบบอินไชด์มาบอกต่อค่ะ

สำหรับไขมันพอกตับนั้นพบได้ใน คนทุกเพศทุกวัย โดยทั่ว ๆ ไปเกิดจากการมีไขมันไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) สะสมอยู่ในตับมากเกินไป (มากกว่า 5 เปอร์เซ็นต์) จนตับเริ่มกลายเป็นสีเหลืองและมีอาการตับอักเสบตามมา

กลุ่มเสี่ยงป่วยโรคไขมันพอกตับที่พบบ่อย ได้แก่ ผู้ป่วย เบาหวาน และผู้ที่มีน้ำหนักเกิน (Overweight) หรือมีค่าดัชนีมวลกาย BMI มากกว่า 23 (เกณฑ์สำหรับคนไทย) หรืออ้วนลงพุง สองกลุ่มนี้จะพบโรคไขมันพอกตับได้มากถึง 70 – 80 เปอร์เซ็นต์ ทีเดียว รวมทั้งผู้ชื่นชอบการรับประทานอาหารให้พลังงานสูงเป็นประจำ เช่น ของมัน ของทอด ของหวาน แต่ไม่ชอบออกกำลังกาย

การมีไขมันพอกตับไม่ได้เกี่ยวกับไขมันในเลือดสูง แม้จะมีสาเหตุจากไขมันเหมือนกัน แต่ก็เป็นคนละโรคกัน ที่สำคัญการมีระดับคอเลสเตอรอลสูง ไขมันชนิด LDL สูง และไขมันไตรกลีเซอไรด์สูง ก็ไม่ได้บ่งชี้ว่ามีโรคไขมันพอกตับ คนผอมก็อาจจะมีไขมันในเลือดสูง แต่อาจไม่ได้มีไขมันพอกตับก็ได้

พฤติกรรมเสี่ยงตับแข็ง (เพราะสาเหตุอื่นๆ )

เปลี่ยนคู่นอนบ่อยๆ โดยไม่มีการป้องกันที่เหมาะสม การใช้เข็ดฉีดยาร่วมกัน และการสัก เจาะ ด้วยอุปกรณ์ที่ไม่สะอาด
ดื่มแอลกอฮอล์
ใช้ยาและสมุนไพรที่ไม่มีมาตรฐานและใช้ตามข้อแนะนำ

ถึงแม้ตับแข็งจะป้องกันไม่ได้ แต่ก็สามารถลดความเสี่ยงได้ หากเลิกพฤติกรรมเสี่ยงเหล่านี้นะคะ

อาการตับแข็ง

สำหรับอาการของตับแข็งนั้นในระยะแรกเริ่มนั้นมักไม่ค่อยแสดงอาการ หรือหากมีอาการก็น้อยมากจนแทบสังเกตไม่ได้เช่น อ่อนเพลีย นอนไม่หลับ คันตามเนื้อตัว แต่เมื่อตับทำงานแย่ลง ก็จะมีภาวะแทรกซ้อนที่แสดงอาการ

ตัวเหลือง ตาเหลือง
ท้องมาน ท้องขยายโตขึ้น
ตัว เท้า บวม
อาเจียนเป็นเลือด

เมื่อก่อนโรคตับแข็ง เป็นโรคที่รักษาไม่หายค่ะ ยกเว้นแต่ว่ามีการปลูกถ่ายตับใหม่ แต่ว่าในปัจจุบันการเอาสาเหตุที่กระตุ้นให้ตับเสียหายออกไป ก็ทำให้ตับมีอาการดีขึ้นได้ เช่นใช้ยาต้านไวรัสตับอักเสบ หยุดดื่มแอลกอฮอล์ ให้ยาขับธาตุเหล็กเป็นต้น

สำหรับการดูแลผู้ป่วยของโรคตับแข็งนั้นควรต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด ออกกำลังกายที่เหมาะสมกับระยะของโรค ดูแลอาหาร โดยการแบ่งเป็นมื้อย่อยๆ ควบคุมปริมาณเกลือ รวมถึงระมัดระวังการใช้ยาที่มีผลต่อตับ เช่น พาราเซตามอล

ที่มา