แมลงสาบ สิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่บนโลกมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่สมัยดึกดำบรรพ์ แมลงสาบ มักสร้างความรำคาญให้แก่มนุษย์ อีกทั้งยังเป็นแมลงที่มีเชื้อโรคสะสมมากมาย เนื่องจากการกิน และที่อยู่อาศัยมักเป็นสถานที่สกปรก เต็มไปด้วยเชื้อโรค เมื่อแมลงสาบเคลื่อนที่ไปทางไหน เชื้อโรคบนตัว ก็จะปนเปื้อนกับวัตถุที่แมลงสาบสัมผัสโดยตรง จึงส่งผลทำให้มนุษย์เกิดอาการป่วยได้
แต่ไม่ใช่แค่เชื้อโรคเท่านั้นที่ทำให้คนป่วย เพราะแมลงสาบหน้าแหลมยังทำมีพิษสงมากกว่านั้นอีก คือฝุ่นละอองจากตัวแมลงสาบเองก็ก่อโรคได้ โดยที่เราไม่ต้องเจอกันตรงๆ เอาเป็นแค่ว่า พี่เขาเดินไป เขาก็ทิ้งตัวก่อโรคเอาไว้ให้เราได้มีโอกาสเป็นโรคภูมิแพ้ได้แล้ว
สารก่อภูมิแพ้จากแมลงสาบ
สารก่อภูมิแพ้มาจากส่วนต่างๆของร่างกายแมลงสาบ อย่าง ปีก ขา หนวด ไข่ น้ำลาย อุจจาระ และผงโปรตีนตามเนื้อตัวของแมลงสาบ ซึ่งสามารถร่วงไปตามเส้นทางที่มันผ่าน หรือก็คือที่อยู่อาศัยของมนุษย์นั่นเองโดยเฉพาะห้องนอน ห้องรับแขก และห้องครัว
จากการทดสอบผู้ที่มีอาการหอบหืด พบว่ามีผู้ตอบสนองต่อโปรตีนของแมลงสาบ มีทั้งในผู้ป่วยโรคภูมิแพ้และหอบหืด หรือแม้แต่กลุ่มคนที่มีสุขภาพดี แสดงให้เห็นว่าการสัมผัสสารก่อภูมิแพ้จากแมลงสาบอาจส่งผลให้ในอนาคต กลุ่มคนที่มีสุขภาพดีก็สามารถเป็นโรคภูมิแพ้หรือหอบหืดได้
เชื้อโรคร้ายจากแมลงสาบ
นอกจากสารก่อภูมิแพ้ที่เกิดจากเศษผลที่แมลงสาบผลิตขึ้นแล้ว ด้วยแหล่งที่อยู่และอาหารการกินของแมลงสาบไม่เพียงทำให้ตัวมีกลิ่นเหม็นสาบ แต่ยังเป็นแหล่งของเชื้อโรคที่อาจทำให้เกิดโรคร้ายในคนได้อีกด้วย
หากถามว่าแมลงสาบร้ายแค่ไหน คำตอบแรกคือ ทั่วทั้งตัว รวมถึงมูลของแมลงสาบมีเชื้อที่เรียกว่า Salmonella เป็นเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่ง ต้นตอที่ทำให้เกิดอาการไข้ ถ่ายเหลว อาเจียน หากติดเชื้อในกลุ่มเปราะบางเช่นเด็กเล็ก หรือผู้สูงอายุ อาจทำให้เสียชีวิตได้
นอกจากนั้นแล้วแมลงสาบยังมีเชื้อราในตัว 2 ชนิด Aspergillus Fumigatus ที่เป็นสาเหตุของโรคในระบบทางเดินหายใจ และเชื้อ Aspergillus Fumigatus สาเหตุของโรคผิวหนัง
โปรโตซัวในตัวแมลงสาบ เป็นสาเหตุที่ทำให้ทารกในครรภ์มารดาพิการได้ และอาจเกิดโรคบิด โรคท้องร่วงในกลุ่มผู้ใหญ่ รวมถึงมีไวรัสที่ทำให้เกิดโรคตับอักเสบได้เช่นเดียวกัน
พิษร้ายของแมลงสาบยังไม่หมดเพียงเท่านี้ ยังมีเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดโรคกาฬโรค โรคบิด โรคท้องเสีย โรคติดเชื้อของช่องขับถ่าย โรคฝีผิวหนังพุพอง โรคในระบบทางเดินอาหาร โรคอาหารเป็นพิษ และโรคไทฟอยด์
ยังไม่จบค่ะ แมลงสาบยังเป็นแหล่งชุกชุมของพยาธินานาชนิด ไม่ว่าจะเป็น พยาธิปากขอ พยาธิไส้เดือนกลม พยาธิตัวตืดแคระ พยาธิตืดวัว พยาธิใบไม้โลหิต และอื่นๆ รวมได้ถึง 12 ชนิด ซึ่งสามารถส่งต่อถึงมนุษย์ได้ผ่านทางมูลแมลงสาบ
อาการจากแมลงสาบ
อาการที่เกิดจากแมลงสาบแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มอาการ คืออาการที่มาจากโรคภูมิแพ้ จะมีคือ
- คันบริเวณผิวหนัง ตา หู เพดานปาก
- น้ำตาไหล
- ไอ จาม
- ผื่นแพ้ บวม แดง
- ปวดตามร่างกาย
- เวียนหัว หน้ามืด
- ในบางรายอาจทำให้เกิดอาการปอดอักเสบ หอบหืด ได้
ส่วนอาการที่มาจากเชื้อโรคต่างๆ ในรายที่อาการไม่หนักจะมีอาการคล้ายอาหารเป็นพิษคือ ป่วยนาน 8-72 ชั่วโมงและหายเองได้
- เป็นไข้
- ถ่ายเหลว
- อาเจียน
พฤติกรรมของแมลงสาบ
แมลงสาบเป็นสัตว์ที่ออกหากินในเวลากลางคืน สามารถกินอาหารได้ทุกประเภท เช่น พืช ซากสัตว์ เลือด น้ำลาย เสมหะ อุจจาระ ในขณะที่กินก็มีการขับถ่ายออกมาอีกด้วย มักอาศัยอยู่ในบริเวณ ที่มีอุณหภูมิอบอุ่นและมีความชื้น
วิธีการป้องกันแมลงสาบ
- ทำความสะอาดที่อยู่อาศัยให้สะอาดอยู่เสมอ เช่น ห้องนอน ห้องน้ำ ห้องครัว ห้องเก็บของ
- ภาชนะที่มีอาหารควรใช้ฝาปิดอย่างมิดชิด และควรกำจัดเศษอาหารทุกวัน
- ควรทิ้งวัสดุ หรือของที่ไม่ใช้แล้ว เช่น หนังสือพิมพ์ กระดาษ เสื้อผ้า หรือภาชนะที่แตกหักเพื่อไม่ให้เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของแมลงสาบ
- กำจัดแมลงสาบโดยใช้กับดักแมลงสาบ หรือยาฆ่าแมลง
- หากเจอซากแมลงสาบ ควรมีการทำความสะอาดในบริเวณนั้น
ที่มา
- โรงพยาบาลศิริราชปิยมหาการุณย์
- บทความเรื่อง แมลงสาบในประเทศไทย: พาหะนําเชื้อโรค และสารก่อภูมิแพ้ จากธรรมศาสตร์เวชสาร ปีที่ 16 ฉบับที่ 4 ประจำเดือน ตุลาคม – ธันวาคม 2559:
- NATIONAL GEOGRAPHIC THAILAND
- กรมอนามัย
- ศ.ดร.พญ.อรพรรณ โพชนุกูล ผอ. ศูนย์ความเป็นเลิศด้านโรคภูมิแพ้ โรคหืด และระบบหายใจ รพ.ธรรมศาสตร์
