ไขข้อสงสัยเรื่อง มารดลใจ พระอานนท์ได้อย่างไร

ภูมิจาคสูตรยืนยันจริงว่ามารดลใจพระอานนท์ ไม่ให้เข้าใจในคำตรัสนั้น แต่บางครั้งผู้ฟังธรรมไม่เข้าใจในธรรมที่พระพุทธเจ้าแสดง อย่างในมธุปิณฑิกสูตรกล่าวว่าพระภิกษุไม่เข้าใจธรรมที่พระพุทธเจ้าแสดงธรรม จนต้องไปขอให้พระมหากัจจายนเถระช่วยอธิบาย เป็นต้น ไม่แน่ใจว่ากรณีพระภิกษุไม่เข้าใจธรรมะของพระพุทธเจ้าในพระสูตรนี้ จะถือเป็นเรื่องมารดลใจได้หรือไม่ เพราะพระสูตรไม่ได้บอกว่าเกิดขึ้นจากมารดลใจให้พระภิกษุไม่เข้าใจ ผิดกับพระอานนท์ที่พระสูตรบอกชัดเจน

“มาร” ตัวร้ายที่ชาวพุทธชัง

ความหมายของ “มาร” ในพระพุทธศาสนา คือ ผู้ขัดขวางให้ห่างไกลการทำความดี มารจะปรากฏเป็นบ้างช่วงในพุทธประวัติ เช่น ตอนเจ้าชายสิทธัตถะเสด็จมหาภิเนษกรมณ์ มารก็เข้าขัดขวางไม่ให้เจ้าชายทรงออกผนวช เพราะอีกไม่นานราชสมบัติจะเป็นของพระองค์ หรือหลังการตรัสรู้ มารอาราธนาให้พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพาน แต่พระองค์ขอให้พระศาสนาและพุทธบริษัท 4 เข้มแข็งเสียก่อน พระองค์ถึงจะเสด็จขันธปรินิพพาน

มารในพระพุทธศาสนามีด้วยกัน 5 ประเภท คือ มารที่เป็นทิพยบุคคล หมายถึงเทวดาที่เป็นมิจฉาทิฏฐิ ได้แก่ วสวัตตีมาร หรือนิยมเรียกอีกอย่างว่า เทวบุตรมาร มารตนนี้ปรากฏตัวในตอนที่พระพุทธเจ้ากำลังจะตรัสรู้ แล้วยกทัพมาขัดขวางการตรัสรู้ของพระผู้มีพระภาคเจ้า

สำหรับอีก 4 มาร ได้แก่ กิเลสมาร ขันธมาร อภิสังขารมาร และมัจจุมาร กิเลส ขันธ์ 5 การปรุงแต่ง และความตาย เป็นสิ่งกีดขวางการทำความดี และการเข้าถึงสัจธรรมเพื่อบรรลุเป็นพระอรหันต์ ในประวัติพระอรหันต์ทั้งพระเถรีและพระเถระมักกล่าวถึงการก่อกวนจากมาร เช่น พระเสลาเถรี มารเข้ามาห้ามพระเถรีบวช แต่พระเถรีได้สำเร็จอรหัตตผลไปก่อนหน้านี้แล้ว (ศึกษาเพิ่มเติมได้ที่ >>> เสลา พระเถรีน้อยผจญมาร) พระอุบลวรรณเถรีเคยถูกมารรบกวนเช่นกัน (ศึกษาเพิ่มเติมได้ที่ >>> เส้นทางสู่อรหัตตผลของพระอุบลวรรณาเถรี : สตรีผู้ทำบุญด้วยดอกบัวมาหลายชาติ) แม้พระพุทธเจ้าหลังจากพระบาทต้องสะเก็ดหิน มารก็เข้ามารบกวนในเวลาบรรทม (ศึกษาเพิ่มเติมได้ที่ >>> จะเกิดอะไรขึ้น เมื่อมาร รบกวนเวลา บรรทมของพระพุทธเจ้า และเทวดาเข้าเฝ้าเยี่ยมพระอาการ) เป็นต้น

มารเหล่านี้ก็คือมาร 4 ประเภทนั้นเอง กิเลสมาร จะฉุดให้หลงอยู่ในกามคุณ ดังมารที่ขัดขวางเจ้าชายสิทธัตถะไม่ให้เสด็จออกผนวช มารที่รบกวนพระเถรีทั้งสอง คือ อภิสังขารมาร มาจากความคิด (สังขาร) ที่ทำให้หลงผิด ส่วนมารที่มารบกวนพระพุทธเจ้าขณะบรรทมคือขันธมาร เพราะสิ่งที่เกิดขึ้นกับร่างกายทำให้หลงผิด ด้วยตอนนั้นพระพุทธเจ้าได้ประชวรที่พระบาท

พระพุทธเจ้ากับมาร

พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล กล่าวถึงมารกับพระพุทธเจ้าไว้ว่า “…ขันธมาร และ มัจจุมาร มารทั้งสองประการนี้แหละที่ตามรังควานพระพุทธองค์ในช่วงสุดท้ายของพระชนม์ชีพจวบจนปรินิพพาน…” แสดงว่า มารที่เข้ามาแวะเวียนในชีวิตของพระองค์ หลังจากพระองค์ตรัสรู้คือมารสองประเภทนี้ ซึ่งมาร 4 ประเภท ไม่ว่าจะเป็น กิเลสมาร อภิสังขารมาร (กิเลส และอภิสังขารไม่มีผลต่อพระพุทธเจ้าหลังจากพระองค์ตรัสรู้) ขันธมาร และมัจจุมาร เป็นเรื่องของนามธรรม เกิดขึ้นจากความรู้สึกของมนุษย์และสัตว์ทั้งหลาย พระพุทธเจ้ามีพระประชวรบ่อยครั้ง มารก็จะมาปรากฏตัว เช่น ตอนประชวรพระบาทเพราะต้องสะเก็ดหิน พระองค์ทรงต้องข่มความเจ็บปวดนั้นไว้ด้วยการเจริญสติ ขันธมารก็เข้ามารบกวน หรือมารที่ทูลเชิญให้พระองค์ปรินิพพานก็คือมัจจุมาร ซึ่งเป็นความจริงของโลกว่าไม่มีสิ่งใดรอดพ้นจากความทุกข์ที่เกิดจากความรู้สึกที่เกิดจากขันธ์ และการดับไปได้ แม้กระทั่งพระผู้มีพระภาคเจ้า

มารดลใจพระอานนท์ได้อย่างไร

การที่มารดลใจพระอานนท์ ผู้เป็นพระเถระที่ยังไม่สำเร็จอรหัตตผล ย่อมเป็นเรื่องปกติของมารจะควบคุมได้ หรือศัพท์ทางพระท่านเรียกว่า “บังใจ” หรือ ในอรรถกถาใช้คำว่า “มารท่วมทับใจ”

อรรถกถาเจติยสูตรกล่าวถึงพระเถระที่ถูกมารดลใจไว้ว่า ต้องเป็นผู้ที่ไม่สามารถละจากวิปลาส 4 (ความรู้ ความเห็นที่คาดเคลื่อนไปจากความเป็นจริง) การที่พระอานนท์ไม่ได้ฉุดคิดว่าคำตรัสของพระพุทธเจ้ากำลังบ่งบอกให้พระอานนท์อาราธนาพระองค์ให้ดำรงพระชนม์ชีพต่อไป

มีความเป็นไปได้ว่าตอนนั้นพระอานนท์อาจมีจิตคิดฟุ้งซ่านไปอยู่อย่างอื่น ไม่ได้ใส่พระทัยในคำตรัสของพระพุทธเจ้า แม้จะตรัสถึง 3 ครั้งก็ตาม เพราะพระโสดาบันยังไม่สามารถมีสติสัมปชัญญะอยู่ได้ตลอดเวลาอย่างพระอนาคามี และพระอรหันต์ อภิสังขารมารอาจเข้าแทรกตอนที่จิตของพระเถระกำลังคิดฟุ่งซ่านก็เป็นได้

อย่าไรก็ตามการที่มารทูลเชิญให้พระพุทธเจ้าปรินิพพาน หรือมารดลใจพระอานนท์สะท้อนให้เห็นว่า แม้พระพุทธเจ้าเองยังทรงไม่พ้นจากมาร เพราะสุดท้ายแล้วมารที่เราทุกคนต้องเผชิญเป็นตนสุดท้ายในชีวิตคือ มัจจุมาร (ความตาย)

ที่มา

มหาปรินิพพานสูตร

ภูมิจาลสูตร

มธุปิณฑิกสูตร

พุทธาปทานชื่อปุพพกรรมปิโลติ

อรรถกถาเจติยสูตร

https://th.wikipedia.org/อริยบุคคล

https://th.wikipedia.org/กัป

https://th.wikipedia.org/มาร (ศาสนาพุทธ)

http://sammasankappa.blogspot.com/มารในพระพุทธศาสนา

ภาพ

www.84000.org