ถ้าอยาก อายุยืนขึ้น ควรทำอย่างไร ? เรื่องเล่าจากพระไตรปิฎก เมื่อพระพุทธเจ้าตรัสถึงเรื่องอายุยืนกับพระอานนท์
แม้ว่า…พระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเราจะเป็นผู้มีพระชนม์ชีพที่สั้นที่สุด เมื่อเปรียบกับพระชนมายุของพระพุทธเจ้าที่เคยตรัสรู้มาแล้วในอดีตก็ตาม แต่ในพระไตรปิฎกกลับปรากฏคำตรัสถึงการมีอายุยืนไว้อย่างน่าสนใจ เราอาจปฏิบัติตามคำตรัสของพระองค์เพื่อพัฒนาในมี อายุยืนขึ้น
มหาปรินิพพานสูตรกล่าวถึงพระพุทธเจ้าตรัสต่อพระอานนท์ว่า
“ดูก่อนอานนท์ ใครก็ตามที่เจริญอิทธิบาท 4 ทำให้มาก จนชำนาญว่าประหนึ่งเป็นยาน ว่าประหนึ่งเป็นวัตถุที่ตั้ง อย่างต่อเนื่อง ผู้นั้นย่อมมีอายุยืนอยู่ได้ตลอดกัป หรือเกินกว่ากัป
ดูก่อนอานนท์ ตถาคตเจริญอิทธิบาท 4 ได้จนชำนาญ แล้วได้ทำให้ประหนึ่งว่าเป็นยาน ทำให้ประหนึ่งว่าเป็นวัตถุที่ตั้งแล้ว ทำเช่นนี้เนือง ๆ อบรม และปรารภด้วยดี โดยชอบแล้ว
ดูก่อนอานนท์ ตถาคตนั้น เมื่อปรารถนา ก็พึงดำรง (ชนม์ชีพ) อยู่ได้ตลอดกัป หรือเกินกว่ากัปก็ได้”
คำตรัสนี้เกิดในเหตุการณ์ที่พระพุทธเจ้าจะเสด็จไปยังปาวาลเจดีย์ โดยทรงให้พระอานนท์ถืออาสนะ (ที่รองนั่ง) ไปด้วย ครั้งนั้นพระองค์ตรัสต่อพระอานนท์ถึงเรื่อง ผู้ทรงอิทธิบาท 4 จนชำนาญอยู่ตลอด ผู้นั้นจะมีอายุยืนเป็น 100 ๆ ปี (กัป เท่ากับ 120 ปี) ทำไมอิทธิบาท 4 จึงส่งเสริมให้ผู้ที่มีหลักธรรมนี้มีอายุยืนยาวเป็น 100 ปี พระพุทธเจ้าทรงมีอิทธิบาท 4 แต่ทำไมพระองค์จึงเสด็จดับขันธปรินิพพานไปเมื่อพระชนมายุได้ 80 ปี
อิทธิบาท 4 คืออะไร ?
อิทธิบาท 4 โดยความหมายคือ หนทางแห่งความสำเร็จ ประกอบด้วย (1) ฉันทะ (ความพอใจรักใคร่สิ่งนั้น) (2) วิริยะ (ความพยายามทำสิ่งนั้น) (3) จิตตะ (ความเอาใจใส่ ฝักใฝ่ในสิ่งนั้น) และ (4) วิมังสา (ความพิจารณาใคร่ครวญหาเหตุผลในสิ่งนั้น)
ทำไมการมีอิทธิบาท หรือปฏิบัติตนตามหลักอิทธิบาท 4 จึงทำให้อายุยืน ?
อิทธิบาท 4 โดยตัวของหลักธรรมนั้นเป็นคำสอนที่สามารถประยุกต์ใช้กับการดำเนินชีวิตประจำวันได้ แต่ในคำตรัสของพระพุทธเจ้าที่ปรากฏในมหาปรินิพพานสูตรนี้ คือการทำ “อิทธิบาทภาวนา” คืออาศัยหลักธรรมเรื่อง “อิทธิบาท 4” เป็นตัวช่วยให้เกิดเป็นสมาบัติ (ภาวะที่สงบนิ่งทางจิต) แสดงว่าการที่พระพุทธเจ้าก็ดี พระสาวกทั้งหลายก็ดี ปฏิบัติอิทธิบาท 4 ให้สามารถดำรงอยู่ในสมาบัติได้ ช่วยให้ละจากความสนใจต่ออาการต่าง ๆ การรับรู้ต่าง ๆ ช่วยให้จิตเป็นสมาธิ แม้ร่างกายจะสูญสลายหรือเจ็บปวดด้วยโรคภัยพาล ก็สามารถประคองจิตให้เป็นสมาธิ ดำรงชีวิตอยู่ได้นานขึ้น หรือที่เรียกว่า “อายุยืนขึ้น”
การมีอายุยืนขึ้นในทรรศนะของพระพุทธเจ้าคือการปฏิบัติสมาบัติโดยมีหลักธรรมอิทธิบาท 4 เป็นที่ยึดให้ไปสู่ความสำเร็จในสมาบัติ พระพุทธเจ้าทรงปฏิบัติอิทธิบาท 4 มาตลอดพระชนม์ชีพ จนกระทั่งพระองค์ตรัสถึงเรื่องนี้กับพระอานนท์ แล้วพระอานนท์ทรงมิได้ทูลขอให้พระองค์ทรงดำรงพระชนม์ชีพสืบต่อ หลังจากนั้นพระพุทธเจ้าเสวยสุกรมัททวะ (อาหารมื้อสุดท้ายของพระพุทธเจ้าที่นายจุนทะถวาย) แล้วมีอาการพระประชวร แล้วไม่ได้ทรงสมาบัติด้วยการยึดอิทธิบาท 4 พระองค์จึงทรงปลงสังขารแล้วเสด็จดับขันธปรินิพพานไปในที่สุด
การมีอายุยืนขึ้น ต้องถามย้อนกลับว่า หากมีอายุยืนขึ้นแล้วมีประโยชน์ต่อเราและผู้อื่นอย่างไร พระพุทธเจ้าตรัสไว้อย่างน่าสนใจว่า ผู้ใดไม่เข้าใจในการเกิดและการดับ แม้ผู้นั้นจะมีอายุยืนเป็น 100 ปี ก็ไม่มีประโยชน์เท่าผู้ที่เห็นถึงการเกิดและการดับ แม้ผู้นั้นจะมีชีวิตอยู่แค่วันเดียวก็ตาม
ถึงแม้อิทธิบาท 4 จะสามารถทำให้อายุยืนขึ้น หากพิจารณาตามการทำสมาบัติ พระสาวกผู้เป็นพระโสดาบันหลายท่านก็มีอายุยืนยาวเกินพระพุทธเจ้าก็มี อย่างเช่น นางวิสาขามีอายุยืนถึง 120 ปี แต่พระพุทธเจ้าทรงเห็นการเกิดและดับมาตลอดพระชนม์ชีพ รวมทั้งพระสาวกทั้งหลายก็สามารถสืบทอดคำสอนของพระองค์ได้ จึงทรงเลือกไม่ประคองสมาบัติด้วยอิทธิบาท 4 ต่อ เข้าสู่พระนิพพานเมื่อถึงคราวสมควรแทน
ข้อมูลจาก : 84000.org, พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ และ หนังสือเรื่อง วิถีชีวิตยืนยาวตามคำบอกเล่าจากพระไตรปิฎก นพ.กฤษดา ศิรามพุช
บทความน่าสนใจ
วิธีทำให้ อายุยืน เกิน 100 ปี สไตล์มะกัน
7 เคล็ดลับ ช่วยคุณแข็งแรง แถมอายุยืน
นักธุรกิจผู้ยึดหลัก อิทธิบาท4 และตื่นรู้อยู่กับปัจจุบัน เป้ พงศกร พงษ์ศักดิ์
10 ข้อคิดที่ คนทำงาน ควรมีเพื่อพัฒนาตนให้ดีกว่าเดิม
ความสำเร็จ ที่ไม่ได้มาจากโชคชะตา แต่มาจากความ “มีอันจะทำ” ของคุณฉัตรแก้ว คชเสนีย์
เข้าใจภาพรวมของพระพุทธศาสนาด้วยหลักธรรม 10 ประการ
“สำเร็จแล้ว” พระไตรปิฎกสากลฉบับภาษาไทย
พลานุภาพของการสวดมนต์ จากพระไตรปิฎก
ที่มาของ “การสังคายนาพระไตรปิฎก”
