ประโยชน์ของการปฏิบัติธรรม ในที่สัปปายะแก่จริต – จริตของคนเราแบ่งได้ 6 แบบ ได้แก่
1. ราคจริต คือ บุคคลที่มีราคะมาก หนักไปทางรักสวยรักงาม ติดพัน ลุ่มหลงมัวเมาในกามคุณ
2. โทสจริต คือ บุคคลที่มีโทสะมาก โกรธแม้ในเหตุเล็ก ๆ น้อย ๆ
3. โมหจริต คือ บุคคลที่หลง มีโมหะ ไม่รู้จักผิดชอบชั่วดี มักจะมองเห็นสิ่งต่าง ๆ ในแง่ที่ตรงข้ามกับเหตุผลและความจริงเสมอ และมักจะเหงา ซึม งมงาย
4. สัทธาจริต คือ บุคคลที่มีศรัทธา เชื่อสิ่งต่าง ๆ ง่าย
5. พุทธิจริต คือ บุคคลที่มีปัญญา เป็นผู้รู้อะไร ๆ ได้ง่าย ๆ มักคิดพิจารณาเรื่องต่าง ๆ
6. วิตกจริต คือ บุคคลที่คิดมาก คิดเยอะ จนกลายเป็นฟุ้งซ่านหรือเลื่อนลอยไป
ดังนั้นหากต้องการปฏิบัติธรรมให้เจริญก้าวหน้า นอกจากจะเลือกวิธีการเจริญกรรมฐานที่เหมาะแก่จริตของตนแล้ว สถานที่ที่สัปปายะเหมาะแก่จริตนั้นก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยเอื้อให้การบำเพ็ญภาวนาก้าวหน้าด้วย ดังนี้
1. บุคคลที่เป็นราคจริต ต้องปฏิบัติธรรมในเสนาสนะที่ไม่สวยงาม เช่น อยู่ติดกับพื้นดิน เงื้อมเขาที่ไม่ตกแต่ง กุฏิที่มุงด้วยหญ้าและใบไม้ เต็มไปด้วยฝุ่นละออง ทางเดินไม่สะอาด เตียงหรือตั่งโย้เย้ เป็นต้น เพื่อให้คลายกำหนัดจากกามารมณ์
2. บุคคลที่เป็นโทสจริต ต้องปฏิบัติธรรมในเสนาสนะที่สวยงาม เช่น ตั่งที่นั่งต้องไม่สูงหรือเตี้ยไป มีร่มเงาและน้ำพร้อม ทางเดินต้องเรียบสนิทและนุ่ม ทุกอย่างต้องงดงามและพร้อมสรรพ เพื่อไม่ให้โกรธหรือหงุดหงิดรำคาญใจในระหว่างการปฏิบัติธรรม
3. บุคคลที่เป็นโมหจริต ต้องปฏิบัติธรรมในเสนาสนะที่โล่งแจ้ง ทางเดินเรียบสนิทและนุ่ม เพื่อไม่ให้จิตใจฟุ้งซ่านไป
4. บุคคลที่เป็นสัทธาจริต ต้องปฏิบัติธรรมในเสนาสนะขนาดกลาง ไม่กว้างหรือไม่แคบไป ทุกอย่างเพียงกลาง ๆ ไม่สวยมากแต่ก็ไม่ถึงกับน่าเกลียด เป็นต้น เพื่อจะไม่ทำให้ถึงกับฟุ้งซ่านหรือก่อให้เกิดความรำคาญเกินไป
5. บุคคลที่เป็นวิตกจริต ต้องปฏิบัติธรรมในเสนาสนะที่ไม่เปิดเผย ปิดมิดชิด ปลีกวิเวกจากผู้คน แม้จะอยู่ในป่าเขาหรืออยู่ในถ้ำก็ไม่ควร และไม่ควรเป็นที่สวยงาม เพราะจะทำให้จิตซัดส่ายไปกับสิ่งที่พบเห็น
6.บุคคลที่เป็นพุทธิจริต ไม่ได้ระบุว่าเสนาสนะใดเหมาะกับจริตนี้ เพราะผู้มีปัญญาย่อมพิจารณาได้ว่า ทุกสถานที่ย่อมสัปปายะแก่ตน ดังนั้นผู้มีปัญญาจึงเจริญภาวนาได้ทุกที่ีและทุกโอกาส
ฉะนั้นเพื่อความก้าวหน้าในการปฏิบัติธรรม ขอให้เราเร่งทำความเพียร ละเว้นความชั่ว ทำจิตใจให้บริสุทธิ์
ที่มา ชุดสุดยอดสงฆ์ 2 : หลวงปู่สิม พุทธาจาโร สำนักพิมพ์อมรินทร์ธรรมะ
