พญานาคอยากเป็น มนุษย์
พญานาคตนหนึ่งเบื่อหน่ายนาควิมาน ทิพยสมบัติ และภพชาติเกิดเป็นเดรัจฉาน จึงมุ่งมั่นรักษาศีล เพื่อให้ได้เกิดเป็น มนุษย์ พญานาคตนนี้จะทำสำเร็จหรือไม่ลองมาติตามกัน
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีพญานาคอยู่ตนหนึ่งปกครองนครบาดาล มั่งคั่งด้วยทรัพย์สมบัติมหาศาล และบรรดานางนาคถึงหมื่นนาง วันหนึ่งพญานาคเบื่อหน่ายร่างที่เป็นเดรัจฉาน อยากแสวงหาความสงบสุขจากการเสพกามคุณ
พระมเหสีเห็นพระสวามีผิดแปลกไปกว่าทุก ๆ วัน จึงให้บรรดาพระสนมเข้าปรนนิบัติ พญานาคมีความสุขอยู่กับบรรดาพระสนมไม่กี่วันก็กลับมาเบื่อหน่ายอีก
พระแท่นที่ประทับของท้าวสักกะเทวราชเกิดร้อนจนประทับนั่งไม่ได้ จึงทราบว่ามีพญานาคตนหนึ่งอยากบำเพ็ญบุญ ท้าวสักกเทวราชจึงจำแลงเป็นมานพลงไปนครบาดาล พญานาคเห็นรูปของท้าวสักกะเทวราชที่เป็นมานพ เกิดความคิดว่ารูปลักษณ์งามกว่าร่างของนาคเป็นไหน ๆ จึงถามพระองค์ว่า
“เราจะทำอย่างไรที่จะได้มีร่างที่งามเช่นนี้บ้าง”
ท้าวสักกะเทวราชตอบกลับว่า
“บำเพ็ญศีลแล้วจะได้เกิดเป็นมนุษย์ในภพหน้า”
พญานาคทราบดังนั้นจึงเกิดความมุ่งมั่นที่จะขึ้นไปถือศีลบนโลกมนุษย์ พญานาคกล่าวลาพระมเหสีว่า หากตนเป็นอันตรายให้มาดูน้ำที่สระบัว ถ้าถูกมนุษย์ทำร้ายน้ำในสระจะขุ่นมัว หากถูกครุฑจับไป น้ำในสระบัวจะเป็นเดือดพล่าน ถ้าหมองูจับไป น้ำในสระจะเป็นสีแดงเลือด จากนั้นพญานาคมุ่งไปสู่โลกมนุษย์ และถือศีลอยู่ที่จอมปลวก
ชาวบ้านเห็นพญานาคขดอยู่ที่จอมปลอมเป็นเรื่องแปลก จึงนำเครื่องบูชา ได้แก่ ของหอมมาบูชา วันต่อมามีหมองูเดินทางผ่านมาพบเข้าจึงจับพญานาคไป ตามจริงแล้วพญานาคสามารถพิษพ่นป้องกันตัวจากหมองูได้ แต่พญานาคถือศีลจึงไม่คิดฆ่าใคร จึงยอมให้หมองูจับไปโดยดี
หมองูนำพญานาคออกแสดงโชว์ตามเมืองต่าง ๆ ได้เงินทองมากมายจนมาถึงเมืองพาราณสี พระราชาอยากชมพญานาคจึงให้หมองูเข้าเฝ้า
พญานาคแสดงฤทธิ์และร่ายระบำให้พระราชาชม ปรากฏว่าฝนตกลงมากลายเป็นเพชรพลอยมากมาย เทวดาเห็นถึงความตั้งใจของพญานาคที่ถือศีลมาโดยศีลไม่ขาดเป็นเวลาหนึ่งเดือน
พระมเหสีเห็นน้ำในสระบัวเป็นสีแดงเลือดจึงออกตามหาจนมาพบว่าพระสวามีกำลังแสดงอยู่หน้าพระพักตร์พระราชา พระนางจึงทูลขอพระสวามีคืน พระราชาเมตตาไถ่พญานาคจากหมองู
พญานาคจำแลงร่างเป็นมนุษย์รูปงาม พระราชาถามว่า “ท่านเป็นถึงนาค มีทรัพย์สมบัติในบาดาลตั้งมากมาย ไฉนท่านจึงขึ้นมาลำบากบนโลกมนุษย์ ให้หมองูจับท่านมาแสดงอวดชาวบ้านเช่นนี้”
พญานาคตอบว่า “ข้าแต่มหาบพิตร ข้าเบื่อหน่ายสมบัติทิพย์อันยั่วกิเลส และไม่ปรารถนาร่างเดรัจฉานนี้ ข้าปรารถนาการเกิดเป็นมนุษย์ เพราะมนุษย์อยู่ในภูมิที่เหมาะแก่การบำเพ็ญศีลเพื่อไปสู่ความหลุดพ้น”
พระองค์สดับดังนั้นจึงตอบว่า “หากเป็นเช่นที่ท่านว่า เราเกิดมาเป็นมนุษย์ถือว่าดีเลิศแล้ว เราขอน้อมกระทำตามท่าน โดยบำเพ็ญศีล เพื่อหวังความหลุดพ้นเช่นเดียวกับท่าน”
พญานาคทูลลาพระราชากลับนครบาดาลแล้วขึ้นมาบำเพ็ญศีลบนโลกมนุษย์เป็นบางครั้งบางคราว ส่วนพระราชาสนพระทัยการบำเพ็ญศีลอย่างมุ่งมั่นจนกระทั่งบั้นปลายของชีวิต
