รู้ไหมทำไมอาการตอบสนอง “วัคซีนโควิด” ถึงแตกต่างกัน?
ในยามที่ประชากรไทยเริ่มทยอยเข้ารับวัคซีนโควิด-19 อย่างต่อเนื่อง ซึ่งการฉีดวัคซีน โควิด 19 ของประเทศไทยมีเป้าหมายเพื่อลดอัตราการป่วยและเสียชีวิต เพื่อปกป้องระบบสุขภาพของประเทศ และเพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ โดยให้คนไทยทุกคนได้รับวัคซีนที่มีคุณภาพ ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ แน่นอนว่า หลังเข้ารับวัคซีนแล้วก็ย่อมพบ “อาการไม่พึงประสงค์” หรือ “ผลข้างเคียง” อื่นๆ ตามมา
อาการข้างเคียงชั่วคราว เช่น อาการปวดศีรษะ เหนื่อยล้า และมีไข้ เป็นสัญญาณว่าระบบภูมิคุ้มกันของมุษย์เรากำลังทำงาน ซึ่งเป็นการที่ร่างกายตอบสนองต่อวัคซีนตามปกติ และเป็นเรื่องที่พบเห็นทั่วๆ ไป
นายแพทย์ ปีเตอร์ มาร์คส์ หัวหน้าฝ่ายงานวัคซีนขององค์การอาหารและยาสหรัฐฯ ซึ่งมีอาการเหนื่อยล้าหลังจากที่ฉีดวัคซีนเข็มแรก แนะนำว่า หลังจากที่ฉีดวัคซีนแล้ว ไม่ควรทำกิจกรรมอะไรที่ต้องใช้กำลังมากๆ เพราะระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์เราจะมีกลไกหลักอยู่สองอย่าง และกลไกแรกจะเริ่มทำงานทันทีที่ร่างกายตรวจพบสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาในร่างกาย โดยเซลล์เม็ดเลือดขาวจะรวมตัวกันอยู่ในบริเวณนั้น ทำให้เกิดการอักเสบจนทำให้เกิดอาการหนาวสั่น ปวดเมื่อย เหนื่อยล้า ตลอดจนผลข้างเคียงอื่น ๆ
ทั้งนี้ ขั้นตอนการตอบสนองอย่างรวดเร็วของระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์เรามักจะลดลงตามอายุ ซึ่งนั่นเป็นเหตุผลหนึ่งที่คนอายุน้อยกว่ารายงานผลข้างเคียงมากกว่าผู้สูงอายุ นอกจากนี้ วัคซีนบางชนิดอาจสามารถกระตุ้นปฏิกิริยาได้มากกว่าชนิดอื่นๆ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น ทุกคนมีการตอบสนองแตกต่างกัน หากผู้ที่ฉีดวัคซีนไม่มีอาการอะไรเลยในหนึ่งหรือสองวันหลังจากที่ฉีดวัคซีนทั้งสองเข็ม ก็ไม่ได้หมายความว่าวัคซีนไม่ทำงาน
นอกจากนี้แล้ว วัคซีนยังทำให้กลไกที่สองของระบบภูมิคุ้มกันเริ่มทำงาน ซึ่งจะทำให้เกิดการป้องกันไวรัสอย่างแท้จริงด้วยการสร้างแอนติบอดี้ หรือสารภูมิต้านทานโรค
อย่างไรก็ตาม ผลข้างเคียงทั้งหมดไม่จำเป็นต้องเกิดขึ้นเสมอไป และหลังจากที่มีการฉีดวัคซีนให้แก่ประชากรหลายร้อยล้านคนทั่วโลก โดยมีการตรวจสอบความปลอดภัยอย่างเข้มงวด พบว่ามีผู้ที่ได้รับผลข้างเคียงที่รุนแรงอยู่ไม่กี่คน
สำหรับผู้ที่ได้รับวัคซีนของ AstraZeneca และ Johnson & Johnson นั้นพบว่ามีผู้ที่มีอาการลิ่มเลือดผิดปกติอยู่ในอัตราส่วนที่เล็กน้อย บางประเทศสั่งจองวัคซีนดังกล่าวไว้สำหรับผู้สูงอายุ ซึ่งหน่วยงานกำกับดูแลกล่าวว่าประโยชน์ของวัคซีนชนิดนี้ยังมีมากกว่าความเสี่ยง
โดยทั่วไปมนุษย์เรามักจะมีอาการแพ้อย่างรุนแรงเป็นครั้งคราว ซึ่งนั่นเป็นสาเหตุที่ต้องนั่งอยู่เฉย ๆ ประมาณ 15 นาทีหลังจากได้รับวัคซีนโควิด-19 ไม่ว่าจะเป็นชนิดไหนก็ตาม เพื่อให้แน่ใจว่าปฏิกิริยาใด ๆ ที่จะเกิดขึ้น จะได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
อย่างไรก็ดี ทางการกำลังพยายามตรวจสอบว่าอาการหัวใจอักเสบชั่วคราวที่อาจเกิดขึ้นกับการติดเชื้อหลายประเภท ซึ่งอาจเป็นผลข้างเคียงที่ไม่พบบ่อยนักหลังจากที่ฉีดวัคซีนชนิด mRNA อย่างไฟเซอร์และโมเดิร์นนา เจ้าหน้าที่สาธารณสุขของสหรัฐฯ ยังบอกไม่ได้ว่ามีความเกี่ยวโยงกันหรือไม่ แต่พวกเขาก็กำลังติดตามศึกษาคนกลุ่มหนึ่ง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นวัยรุ่นชายหรือผู้ใหญ่วัยหนุ่มสาว
ด้านกระทรวงสาธารณะสุขไทยก็ออกมาบอกว่า สำหรับอาการไม่พึงประสงค์หลังรับวัคซีน แบ่งเป็น 2 ระดับ คือ 1.อาการไม่รุนแรง ได้แก่ มีไข้ต่ำ ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน อ่อนเพลีย และปวดบริเวณที่ฉีด หากมีอาการเหล่านี้หลังฉีดขอให้รายงานในระบบไลน์ “หมอพร้อม” ซึ่งอาการเพียงเล็กน้อยเหล่านี้จะหายได้ภายใน 1-2 วัน และ 2.อาการรุนแรง ได้แก่ ไข้สูง แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก ปวดศีรษะรุนแรง ปากเบี้ยว กล้ามเนื้ออ่อนแรง มีจุดเลือดออกจำนวนมาก ผื่นขึ้นทั้งตัว อาเจียนมากกว่า 5 ครั้ง ชัก และหมดสติ
ถ้ามีอาการขณะเฝ้าระวังอาการหลังฉีด 30 นาที ขอให้รีบแจ้งแพทย์ พยาบาล หรือเจ้าหน้าที่ที่สังเกตอาการทันที แต่หากกลับบ้านแล้วเกิดอาการดังกล่าว ขอให้ไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาลใกล้บ้านโดยเร็ว หรือโทรสายด่วน 1669 เพื่อแจ้งรถพยาบาลมารับหรือถ้าหมดสติให้ญาติรีบพาไปโรงพยาบาลทันที
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
