ความสำเร็จของนักธุรกิจคืออะไร ในทรรศนะของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต)

ความสำเร็จของนักธุรกิจคืออะไร ในปัจจุบันสิ่งที่เปลี่ยนแปลงอย่างชัดจนสังเกตได้คือการเกิดขึ้นของนักธุรกิจรุ่นใหม่ และธุรกิจออนไลน์ที่ผลิบานอย่างกว้างขวางผ่านสื่อไร้พรมแดนที่เรียกว่า “อินเตอร์เน็ต” เพียงมีมือถือ อินเตอร์เน็ต และช่องทางการติดต่อ เช่น ไลน์ อินสตาแกรม เฟซบุ๊ก และโปรแกรม หรือแอพพิเคชั่นอื่นที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต ก็สามารถทำธุรกิจได้แล้วโดยไม่ต้องมีหน้าร้าน ในขณะที่คนรุ่นใหม่สนใจกับการเป็นนักธุรกิจหรือเถ้าแก่น้อย อายุน้อยร้อยล้าน ซึ่งเป็นเรื่องประสบความสำเร็จทางโลก แต่ในส่วนของทางพระพุทธศาสนามองเรื่องความสำเร็จของนักธุรกิจไว้อย่างไรบ้าง

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์เคยเสนอความเห็นเรื่องความสำเร็จของนักธุรกิจที่แท้จริง ไว้ในบทสนทนาระหว่างท่านกับนายลอเรนส์ แวน เดน มิวเซนเบิร์ก ซึ่งเป็นนักหนังสือพิมพ์และนักเขียนชาวเดนมาร์ก เขาสนใจเดินทางมาสอบถามสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ซึ่งในขณะนั้นท่านดำรงตำแหน่งเป็นพระพรหมคุณาภรณ์อยู่ ด้วยว่าจากงานเขียนของท่าน (เช่น เศรษฐศาสตร์แนวพุทธ และธรรมนูญชีวิต) ยอมรับว่าธุรกิจเป็นส่วนสำคัญของสังคม วิธีการดำเนินธุรกิจก็มีความสำคัญมากสำหรับสังคม พฤติกรรมของพวกนักธุรกิจมีความสำคัญกับสังคม ซึ่งเขากำลังสนใจศึกษาเรื่องคุณค่าข้อดีข้อเสีย จริยธรรมในการทำธุรกิจ

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ตอบปัญหาเรื่องจริยธรรมกับธุรกิจของนายลอเรนส์ แวน เดน มิวเซนเบิร์กไว้อย่างน่าสนใจ แต่ประเด็นที่น่าสนใจที่สุดคือเรื่อง “ความสำเร็จที่แท้จริงของนักธุรกิจ”

ท่านเสนอว่า “ในขณะเดียวกันเราก็ต้องให้การศึกษาแก่พวกนักธุรกิจด้วย สอนให้เขารู้จักที่จะมีความสุข เพราะพวกเขาก็ต้องการความสุขเช่นกัน ความสุขชนิดไหนที่เขาควรจะพัฒนาให้เกิดมีต่อไป และสอนให้เขารู้ว่าอะไรคือความสำเร็จที่แท้จริง

” ปัจจุบันคนในสังคมเรียกตัวเองว่าเป็นพวกศิริไลซ์ คนที่ศิริไลซ์ที่แท้จริงควรรู้ว่าอะไรคือความสำเร็จที่แท้จริง เพราะฉะนั้น นักธุรกิจทั้งหลายควรรู้ว่า ความสำเร็จในทางธุรกิจ หรือความสำเร็จในทางเศรษฐศาสตร์นั้น ไม่ใช่เพียงการให้ในสิ่งที่สนองตัณหาของประชาชน แต่คือการสร้างความสุขสงบร่มเย็นให้เกิดขึ้นในหมู่มนุษย์ด้วย และเราควรทำให้สิ่งนี้เป็นเรื่องท้าทายสำหรับนักธุรกิจ ถ้าพวกเขาได้กำไรสูงสุด นั่นไม่ใช่ความสำเร็จที่แท้จริง ความสำเร็จที่แท้จริงคือ คุณต้องสามารถสร้างความสงบร่มเย็นให้เกิดขึ้นได้ท่ามกลางมวลมนุษย์นี่คือเรื่องท้าทาย

” ขั้นแรกด้วยเหตุผล เขาควรรู้ว่าอะไรผิด อะไรถูก อะไรคือความจริง อะไรคือสิ่งปลอม อะไรคือเหตุผลที่เราต้องพัฒนา หรือทำธุรกิจด้วยวิธีการอันนี้ และเราควรสอนให้เขารู้ว่าอะไรคือประโยชน์ที่แท้จริงของชีวิต ทั้งชีวิตของพวกเขาเองและชีวิตของผู้บริโภค ประโยชน์อันนี้จะรวมความสุขของอยู่ด้วยในตัว นักธุรกิจพวกนี้ไม่ควรต่อสู้ดิ้นรนเพื่อตอบสนองในด้านวัตถุและในด้านกามคุณ เขาควรพัฒนาตนเองให้ก้าวไปสู่ความสุขในระดับที่สูงกว่า เป็นอิสระจากวัตถุภายนอก ถ้าเขาตระหนักเช่นนี้ แม้แต่เพียงบางส่วนที่ได้พยายามพัฒนาด้วยวิธีการนี้ คือพัฒนาตนถึงความสามารถที่จะมีความสุขภายในใจของตนเองได้ ซึ่งก็คือสิ่งที่อาตมาได้พูดมาแล้ว มันจะง่ายขึ้นสำหรับคนกลุ่มนี้ที่จะตระหนักว่าเรื่องความเป็นอยู่ดีของมนุษยชาตินั้นเป็นเรื่องสำคัญ และเป็นสิ่งที่ท้าทายมากในการที่พวกเขาจะสามารถทำให้แก่สังคมได้ พวกเขาจะถือว่าธุรกิจของเขาต้องทำเพื่อสิ่งนี้ ความสำเร็จของเขาตรงนี้ คือการทำให้มนุษย์มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น”