ข้าพเจ้ามีเพื่อนชาวอเมริกันคนหนึ่ง เมื่อครั้งที่เธอมาเยี่ยมเยียนเสถียรธรรมสถาน เวลาที่เรานั่งสนทนากัน บางครั้งเธอจะฮัมเพลงขึ้นมาเบา ๆ พร้อมรอยยิ้มวา่ “Happy birthday to you, happy birthday to me, everyday we are born, everyday we are free.” (เกิด-ดับ)
ทุกครั้งที่ได้ยินเพลงนี้ ข้าพเจ้าจะอมยิ้มและมักจะพูดกับตัวเองเสมอว่า…จริงทีเดียวที่เราเกิดทุกวัน และให้ลึกกว่านั้นคือ เราเกิดอยู่ทุกขณะ เมื่อใดที่เรารู้แจ้ง เห็นการ เกิด-ดับ อย่างฉับพลันในกระแสของธรรมชาติ เมื่อนั้นเราจะรู้ว่าเราเกิดทุกขณะและตายเสียก่อนตายได้ทุกขณะอีกด้วย
และบนเส้นทางพรหมจรรย์ที่เลือกเดินนี้ ข้าพเจ้าเห็นการเกิด-ดับอย่างฉับพลันได้ถี่ขึ้น
เมื่อหวนไปถึงวันแรกที่บวช ในวันนั้นข้าพเจ้ามิได้สัญญิงสัญญากับใครหรือแม้กับตัวเองว่าจะบวชนานเท่าไร ฉะนั้นเมื่ออุปัชฌาย์ท่านถามว่า บวชทำไม ข้าพเจ้าจึงตอบเพียงว่า เพราะอยากรู้ว่าคนเราเกิดมาทำไม และชีวิตคืออะไร กับคำถามถัดมาที่ว่า จะบวชนานแค่ไหน สิ่งที่ข้าพเจ้าตอบโดยไม่ได้คิดก็คือจะบวชไปเรื่อย ๆ
ทว่าเมื่ออยู่บนหนทางของการเฝ้าสังเกตตัวเองอย่างมีสติในพรรษาแรกก็พบว่า การได้หยุดแล้วเริ่มทบทวนถึงเป้าหมายของชีวิตว่าคนเราเกิดมาทำไม และชีวิตคืออะไร ทำให้ข้าพเจ้าเริ่มที่จะศรัทธาในเส้นทางนี้มากขึ้น เพราะภาพนั้นชัดเจนขึ้น
ความชัดเจนนี้เองนำไปสู่ความคิดว่า…เรา รู้แล้ว และถ้ารู้แล้วจะอยู่ที่ไหนก็ได้ แวบหนึ่งจึงมีความคิดเกิดขึ้นว่า จะใช้สิ่งที่รู้นี้ในเส้นทางอื่น ๆ แทน บางขณะจิตนึกถึงการออกไปเพื่อใช้สิ่งที่รู้นี้กับโลกข้างนอก ซึ่งแท้จริงแล้ว “การรู้แล้ว” ในเวลานั้นเป็น “การรู้แล้ว” ที่ หลง ของคนที่คิดว่าตัวเองเก่งแล้ว
แต่ด้วยความเป็นกัลยาณมิตรของครูบาอาจารย์ เมื่อล่วงรู้ถึงความคิดที่จะโลดแล่นสู่โลกภายนอกหลังจากบวชได้ 1 พรรษา ท่านก็ว่า บวช 1 พรรษาถือว่าบวชให้พ่อ ครั้นพอบวชปีที่ 2 ท่านก็ว่าเป็นการฉลองบุญให้แม่ ปีถัดจากนั้นข้าพเจ้าเป็นฝ่ายตั้งตารอว่า พระครูภาวนาภิธานจะใช้เหตุผลกลใดในการหยุดยั้งความคิดที่จะสึกของข้าพเจ้าในคราวนั้น ท่านแย้มยิ้มอย่างเอ็นดูแล้วเอ่ยอย่างเมตตาว่า ปีที่ 3 นี้ให้ถือว่าบวชให้ตัวเอง
เมื่อผ่านปีที่ 3 ไปแล้วนี่เอง การบวชให้ตัวเองทำให้ข้าพเจ้าได้รู้ว่า…ข้าพเจ้าเกิดใหม่แล้ว และการเกิดใหม่ในทุกขณะจิตเกิดขึ้นได้เสมอ ข้าพเจ้าเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงด้านในที่ไม่หลงคิดว่าเรารู้แล้ว เพราะมันไม่มีเราที่รู้ มีแต่รู้ที่ไม่หลง เมื่อรู้แล้วไม่หลง จึงไม่มีอะไรที่สำคัญไปกว่าการมีปัจจุบันขณะที่เห็นการเกิดอย่างร่าเริงแล้วก็จบลงอย่างร่าเริง การเกิด – ดับฉับพลันที่ร่าเริงอยู่ด้วยปัญญานั้นทำให้เรามั่นคง และความมั่นคงจากการได้เฝ้าสังเกตการใช้ชีวิตอยู่ในทุกการกระทบทำให้ข้าพเจ้ารู้ว่า
ไม่มีโลกภายนอก ไม่มีโลกภายใน มีแต่ปัจจุบันขณะที่เมื่อรู้โลกก็จะไม่หลงโลก
โลกจะเป็นอย่างที่โลกเป็น แต่ใจของเราไม่เป็นทุกข์เพราะอยู่กับโลกอย่างเข้าใจ
โลกภายนอกดำเนินไป โลกภายในก็ปลอดภัยอยู่เนืองนิตย์ด้วยสติปัญญา
บางครั้งคนเราคิดว่าตัวเองรู้มาก ทว่าสิ่งที่รู้นั้นอาจไม่เป็นความมั่นคงภายใน เพราะเป็นแค่เพียงการรอบรู้จากการศึกษาที่ผ่านกระบวนการของการคิด แต่ถ้าพัฒนาความคิดจนรู้ว่ากระบวนการแห่งการเกิดนั้นมีเหตุปัจจัยที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา แล้วก็ยืนยันได้อย่างประจักษ์แจ้งว่าเหตุเปลี่ยน ผลเปลี่ยน และเมื่อเหตุเปลี่ยน ผลเปลี่ยน การเกิดขึ้นในปัจจุบันขณะทุกครั้งที่เข้าใจความเป็นจริงเช่นนี้จะทำให้เราเป็นอิสระ
คำถามแรกที่ถามว่า คนเราเกิดมาทำไม และชีวิตคืออะไรที่เคยมี…หมดไปจากใจอย่างสิ้นเชิง
เพลงเก่าของเพื่อนคนเดิมยังคงไม่เคยจางหายไปจากใจของข้าพเจ้า
แม้วัฒนธรรมและประเพณีอาจต่าง แต่เราเหมือนกันอยู่ประการหนึ่ง คือ เกิด – ดับฉับพลัน
ทุกอย่างมีการเกิด – การดับ ในความเหมือนยังคงมีความต่างซ้อนอยู่ แล้วแต่ว่าใครจะเห็นการเกิด – ดับฉับพลัน หรือใครเห็นการเกิดแล้วยังทุรนทุรายอยู่
เห็นการเกิด แต่ไม่เห็นดับ จมอยู่อย่างคลุกคลีและอึดอัด กระทบแล้วหวั่นไหว เหวี่ยงโยนอยู่ จิตเศร้าหมองและกระแทกออกไป…คือ ปุถุชน
เห็นเกิด เห็นดับ กระทบ แต่มีสติปัญญารู้ทัน กระเทือน คือหวั่นไหว แต่หวั่นไหวเพียงจังหวะเดียว แล้วคลายคืนทันที จึงไม่กระแทก…คือ อริยะ
เห็นเกิดเห็นดับฉับพลัน เห็นสภาวธรรมแห่งการเกิดขึ้นจากการกระทบ แต่ไม่หวั่นไหว เพราะรู้ทันอารมณ์ ไม่หลงอารมณ์ กระทบเกิด แต่ไม่กระเทือน จึงไม่กระแทก…คือ อรหันต์
วันนี้หรือวันไหน ๆ บนทางสายเอกและสายเดียวเทา่ นั้น…คือหนทางที่ข้าพเจ้าสรรแล้ว
ที่มา นิตยสาร Secret คอลัมน์ MY SECRET
เรื่อง แม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต
ภาพ ณัฐวุฒิ เพ็งคำภู
บทความน่าสนใจ
ลูกไม่ใช่นักแสดง คุณไม่ใช่ผู้กำกับ การบังคับจึงไม่ใช่ทางออก – แม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต
เมื่อวันที่ “ความรัก” กลายเป็น “ความร้อน” บทความดีๆ จากแม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต
ยอม “เจาะ” แม้ “เจ็บ”เพื่อให้ “จบ” บทความสำหรับคน แอบรักคนมีเจ้าของ โดยแม่ชีศันสนีย์
ความตาย แบบฝึกหัดชิ้นสำคัญของชีวิต บทความจาก แม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต
พ่อแม่ให้ชีวิตลูก แต่ไม่ใช่เจ้าของชีวิตลูก บทความข้อคิดดีๆ จาก แม่ชีศันสนีย์
