คุณยายฟันเหล็ก จัดฟันตามเทรนด์ หรือแก้ปัญหาช่องปาก-ชีวจิต

คุณยายฟันเหล็ก จัดฟันตามเทรนด์ หรือแก้ปัญหาช่องปาก

ยุคนี้เทรนด์การจัดฟันเป็นที่นิยมของวัยรุ่นอย่างมากยิ้มแล้วเห็นฟันเหล็กดูน่ารักสมวัย แต่สำหรับคุณยายวัย 60+ ที่ยังต้องจัดฟันอยู่ ชวนให้คนทั่วไปเกิด คำถามว่า การจัดฟันในผู้สูงอายุนั้นมีความจำเป็นแค่ไหน และเป็นเพราะอะไร วันนี้เรามีคำตอบมาเล่าให้ฟังค่ะ

โรคเหงือก ต้นเหตุสำคัญ

ทันตแพทย์หญิงวิลันดา ไทยเจริญพร ทันตแพทย์ชำนาญการ สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสสุข อธิบายสาเหตุของการจัดฟันในผู้สูงอายุว่า

“การจัดฟันในผู้สูงอายุนั้นพบได้น้อยมาก แต่มีจุดประสงค์หลายประการคือ หนึ่ง แก้ไขความผิดปกติของฟันที่เกิดจากโรคเหงือกอักเสบ (Gingivitis) และโรคปริทันต์อักเสบ (Periodontitis) สังเกตว่า ฟันของผู้สูงอายุจะมีลักษณะยื่นยาว ซึ่งไม่ได้เกิดจากฟันที่งอกยาวเพิ่มขึ้น แต่เกิดจากเหงือกที่ร่นลงและมีการโยกคลอนของฟัน มีการอักเสบ จนต้องถูกถอนฟันออกไปในที่สุด จากนั้นอาจทำให้ฟันเก ฟันห่าง ฟันล้มเอียง เกิดความผิดปกติของการสบฟัน

“แม้คนไข้จะทำการรักษาโรคเหงือกอักเสบและปริทันต์อักเสบแล้ว แต่ก็ยังมีอาการผิดปกติเกิดขึ้นตามมาอีกบ่อยครั้ง เนื่องจากไม่สามารถทำความสะอาดฟันได้ดี เพราะการเรียงตัวของฟันผิดปกติ คุณหมอจึงอาจพิจารณาให้มีการจัดฟันเพื่อการรักษาร่วมด้วย”

คุณหมอวิลันดาอธิบายสาเหตุและอาการของโรคเหงือกอักเสบและปริทันต์อักเสบเพิ่มเติมว่า โรคเหงือกอักเสบเกิดจากแผ่นคราบฟัน (Plaque) ซึ่งประกอบด้วยเชื้อแบคทีเรียและเศษอาหารเกาะตัวฟัน ถ้าไม่รีบกำจัดออกจะหมักหมมที่ขอบเหงือก จนในที่สุดจะจับตัวเป็นคราบหินปูนแข็ง หินปูนจะเสียดสีกับเหงือก ทำให้มีอาการบวมแดง มีภาวะเลือดออกตามไรฟัน เหงือกถอยร่น ขอบเหงือกหนาตัวแต่ยังไม่มีอาการเจ็บปวด

หากปล่อยไว้โดยไม่ทำการรักษาจะลุกลามไปจนเกิดการทำลายเอ็นยึดฟันกับเคลือบรากฟัน และมีการละลายของกระดูกรอบๆ ฟัน จนเป็นร่องลึกปริทันต์เกิดขึ้น (Pocket) ซึ่งยิ่งจะทำให้เศษอาหารและเชื้อโรคเข้าไปสะสมในร่องลึกปริทันต์มากขึ้นจนเกิดการอักเสบเป็นหนองบริเวณเหงือก มีกลิ่นปาก ฟันโยกคลอน และต้องถูกถอนออกไปในที่สุด

นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่นๆ ที่ทำให้ผู้สูงอายุได้รับการจัดฟันคุณหมอวิลันดาอธิบายเพิ่มเติมว่า

“สอง คนไข้ต้องการใส่ฟันเทียม แต่มีพื้นที่ในช่องปากไม่เพียงพอจึงต้องจัดฟันเพื่อช่วยเตรียมให้มีช่องว่างที่เหมาะสมสำหรับการใส่ฟันเทียม ไม่ว่าจะเป็นฟันเทียมชนิดถอดได้ ชนิดติดแน่น หรือการใส่รากเทียม

“สาม คนไข้ที่ถูกถอนฟันหรือสูญเสียฟัน แต่ไม่ต้องการใส่ฟันเทียม การจัดฟันเพื่อปิดช่องว่างก็เป็นทางเลือกหนึ่งในการรักษา โดยหากปล่อยช่องว่างนั้นไว้นานๆ จะทำให้เกิดการล้มเอียงของฟันเข้าสู่บริเวณช่องว่างดังกล่าว และนำมาซึ่งปัญหาการบดเคี้ยวในภายหลัง”

ข้อดี-ข้อเสียของการจัดฟันในผู้สูงอายุ

อย่างที่เกริ่นเบื้องต้นว่า การจัดฟันในผู้สูงอายุนั้นพบได้น้อยเนื่องจากผู้สูงอายุส่วนใหญ่รู้สึกว่า การจัดฟันไม่เหมาะสมกับวัยของตน แต่ในบางกรณีนั้นจำเป็นต้องจัดฟันจริงๆ เพราะหากปล่อยทิ้งไว้ย่อมมีผลเสียต่อสุขภาพ คุณหมอวิลันดาอธิบายไว้ดังนี้

“คุณหมอจะเป็นผู้ประเมินว่า คนไข้มีความจำเป็นต้องจัดฟันมากน้อยแค่ไหน ซึ่งการจัดฟันในผู้สูงอายุนั้นมีข้อควรระวังและอุปสรรคมากกว่าการจัดฟันในวัยรุ่นพอสมควร เพราะในผู้สูงอายุมีความเสื่อมของระบบต่างๆ ตามธรรมชาติอยู่แล้ว การสลายของกระดูกเพื่อให้ฟันเคลื่อนไปยังตำแหน่งที่ต้องการเป็นไปได้ช้ากว่าคนอายุน้อยแน่นอน ดังนั้น ผลที่คาดหวังในการเรียงตัวของฟันก็อาจไม่เต็มร้อยเปอร์เซ็นต์

“นอกจากนี้ยังต้องระวังเรื่องปัญหาสุขภาพอื่นๆ เช่น บางคนเป็นโรคหรือต้องกินยาซึ่งทำให้การหลั่งของน้ำลายในปากน้อยลง การใส่อุปกรณ์ต่างๆ เข้าไปในช่องปากอาจทำให้เกิดบาดแผลได้ ที่สำคัญการจัดฟันต้องอาศัยความร่วมมือจากคนไข้เป็นอย่างมาก โดยต้องดูแลทำความสะอาดช่องปากอย่างดี มิฉะนั้นจะมีโอกาสเกิดฟันผุตามมาได้”

ดังนั้น หากไม่จำเป็นจริงๆ คงไม่มีผู้สูงอายุท่านใดต้องการจัดฟัน เพราะนอกจากเจ็บตัวแล้ว ยังต้องใช้เวลาในการทำความสะอาดช่องปากมากเป็นพิเศษ และเสียค่าใช้จ่ายมากอีกด้วย

How-to หยุดโรคก่อนต้องจัดฟัน

คุณหมอวิลันดาแนะนำแนวทางป้องกันปัญหาสุขภาพช่องปากก่อนจะลุกลามกลายเป็นโรคซึ่งทำให้ต้องมีการจัดฟันตามมาภายหลังดังนี้

“ฟันแต่ละซี่มีทั้งหมด 5 ด้าน คือ ด้านใน ด้านนอก ด้านซ้าย ด้านขวา และด้านบดเคี้ยว ดังนั้น เราต้องทำความสะอาดฟันให้ครบทั้ง 5 ด้าน จะช่วยป้องกันโรคต่างๆ ในช่องปากได้”

คุณหมอวิลันดาสรุปขั้นตอนการแปรงฟันให้สะอาดคือ

1.ควรแปรงฟันครั้งละ 2 ซี่ เริ่มจากฟันด้านบนด้านนอกข้างขวาหรือซ้ายก็ได้ตามถนัด โดยวางแปรงสีฟันทำมุม 45องศา บนรอยต่อระหว่างเหงือกกับฟัน

2.จากนั้นปัดขนแปรงเป็นวงกลม 10 ครั้ง ให้ทั่วเนื้อฟัน แล้วปัดขนแปรงจากขอบเหงือกลงมา

3.ขยับไปแปรงฟันบนด้านนอกซี่ที่เหลือจนครบ จึงค่อยแปรงฟันล่างด้านนอก ฟันบนด้านใน และฟันล่างด้านในด้วยวิธีการเดียวกัน แต่ปรับเปลี่ยนการปัดขนแปรงขึ้น-ลงตามตำแหน่งฟันบนและล่าง เช่น ฟันบนปัดลง ส่วนฟันล่างปัดขึ้น