ภูมิชีวิต ของชีวจิต มีอะไรบ้าง สำคัญอย่างไร
ภูมิชีวิต หรือก็คือ อิมมูนซิสเต็ม เป็นพลังซึ่งมองไม่เห็น ผสมผสานจากระบบต่าง ๆ ของร่างกาย จนเกิดเป็นระบบภูมิคุ้มกันที่ช่วยปกป้องร่างกายจากโรคภัยและเชื้อโรคต่าง ๆ และคำว่า “ระบบภูมิชีวิต” ที่อาจารย์สาทิสใช้มาจากคำในภาษาอังกฤษว่า Immune System ซึ่งโดยทั่วไปมักจะแปลว่า “ระบบภูมิคุ้มกัน” ซึ่งเขาเห็นว่าเป็นคำแปลที่แคบไปแล้ว เมื่อคำนึงถึงบทบาทที่แท้จริงของมัน ดังนั้นเขาจึงเลือกใช้คำว่า ระบบภูมิชีวิตแทน
ว่ากันว่าระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายคนเรามีความซับซ้อนอย่างมาก ดดยมีการแบ่งออกเป็น 2 ระบบหลัก ๆ ได้แก่ ภูมิคุ้มกันแต่กำเนิด (Innate immune system) ทุกคนเกิดมาพร้อมกับระบบภูมิคุ้มกันประเภทนี้ ถูกถ่ายทอดจากพันธุกรรม เป็นกลไกที่ไม่จำเพาะเจาะจงกับเชื้อโรคชนิดใดชนิดหนึ่ง เช่น ผิวหนัง เยื่อบุ เยื่อเมือกต่าง ๆ ช่วยขัดขวางไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย หรือกรดในกระเพาะอาหาร น้ำตา เหงื่อ ช่วยทำลายเชื้อโรคก่อนเข้าสู่ร่างกาย
รวมถึงเซลล์เพชฌฆาต (Natural Killer Cells; NK Cells) ที่พร้อมต่อสู้กับเนื้องอก เซลล์มะเร็ง หรือการติดเชื้อไวรัสอย่างทันท่วงทีเมื่อเกิดการติดเชื้อ
ภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลัง (Adaptive immune system) เป็นระบบภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะเจาะจงที่ร่างกายสร้างขึ้นมาหลังจากได้รับเชื้อ โดยพื้นผิวของจุลินทรีย์จะมีโมเลกุลโปรตีน ที่เรียกว่า “แอนติเจน” (Antigen) ซึ่งสามารถกระตุ้นการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันได้
โดยเซลล์เม็ดขาวชนิด B lymphocyte (B-cells) จะตอบสนองด้วยการสร้างโปรตีนชนิดพิเศษที่เจาะจงกับแอนติเจนขึ้นมา หรือที่เรียกว่า “แอนติบอดี้” (Antibody) เพื่อให้เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด T lymphocyte (T-cells) มาทำลายต่อไป แม้ว่าหลังการได้รับเชื้อครั้งแรก ร่างกายอาจใช้เวลาหลายวันในการสร้างแอนติบอดี้ แต่ระบบภูมิคุ้มกันจะจดจำและปรับตัว เพื่อให้สามารถต่อสู้กับสิ่งแปลกปลอมในครั้งถัดไป
หน้าที่ของระบบภูมิคุ้มกัน
-ป้องกันและทำลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอม
-ทำหน้าที่จดจำ และต่อต้านสารที่เป็นอันตรายจากสิ่งแวดล้อม
-ต่อสู้กับเซลล์ที่แปรสภาพผิดปกติ เช่น เนื้องอก เซลล์มะเร็ง
จะเกิดอะไรขึ้นถ้าระบบภูมิคุ้มกันของเราทำงานผิดปกติ
บางครั้งระบบภูมิคุ้มกันเกิดการตอบสนองขึ้นมา แม้ว่าจะไม่มีการรุกรานเกิดขึ้นจริงๆ โรคและความผิดปกติเหล่านี้ส่งผลให้ระบบภูมิคุ้มกันทำลายเซลล์ปกติในร่างกาย และไม่สามารถปกป้องคุณเมื่อร่างกายเกิดการติดเชื้อก่อโรคได้
วันนี้เราจะพามาทำความรู้จักกับภูมิชีวิตทั้ง 7 อย่าง ว่ามีอะไรกันบ้าง
ภูมิชีวิตประกอบไปด้วย…
ทอนซิลและอดีนอยด์ เป็นต่อมน้ำเหลืองซึ่งมีเซลล์ต่อมน้ำเหลืองอยู่ เป็นส่วนหนึ่งของระบบภูมิต้านทาน
ไทมัส เป็นก้อนต่อมใหญ่ประมาณสองเท่าของหัวแม่มือ อยู่กึ่งกลางกระดูกหน้าอก สมัยก่อนเราเข้าใจผิดกันว่าต่อมไทมัสมีความสำคัญตอนเราเกิดมาและเจริญเติบโตเต็มที่แล้วเท่านั้น เพราะคิดว่าต่อมไทมัสจะสร้างให้ร่างกายเจริญเติบโตเต็มที่ แล้วไทมัสจะหมดหน้าที่ไป จะเห็นได้ว่าต่อมไทมัสเล็กลงกว่าเดิม นี่คือความเชื่อสมัยก่อน แต่บัดนี้เรารู้หน้าที่ของไทมัสมากกว่าเก่า เรารู้ว่าการสร้างความเจริญเติบโตของร่างกาย ไทมัสจะขับฮอร์โมนไทโมซินออกมา โดยทำหน้าที่ผลิตและสร้างความสมบูรณ์ของระบบภูมิต้านทานของร่างกายทั้งหมด
ต่อมน้ำเหลือง มีอยู่หลายแห่งในร่างกาย ที่คอ ใต้รักแร้ ช่องท้อง ขาหนีบ เป็นต้น ต่อมน้ำเหลืองมีทั่วตัวก็จริง แต่ก็ไม่สามารถทำงานเป็นเอกเทศ ต้องทำงานร่วมกับต่อมต่าง ๆ
ม้าม เหมือนกับต่อมน้ำเหลืองขนาดใหญ่ อยู่บริเวณช่องท้องด้านบนข้างซ้ายของร่างกาย ม้ามมีหน้าที่สำหรับเก็บเลือดแดง สร้างเลือดแดงสมัยเด็ก ๆ และสร้างเลือดขาวตลอดเวลา
เพเยอร์สแพตช์ เป็นต่อมน้ำเหลืองเล็ก ๆ หลาย ๆ ต่อมในช่องท้อง เป็นส่วนสำคัญของระบบภูมิต้านทานเช่นเดียวกัน
ไส้ติ่ง ไม่ใช่เป็นของไร้ประโยชน์อย่างที่หลายคนเข้าใจ เพราะไส้ติ่งเป็นส่วนสำคัญของระบบภูมิต้านทานเช่นเดียวกับตัวอื่น ๆ
ไขกระดูก กระดูกท่อนยาวทุกท่อนจะมีโพรงตรงกลาง โพรงกระดูกนี้สร้างเม็ดเลือดขาวหลายชนิด ให้กับร่างกาย
นอกจากนี้ยังมีระบบต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น ระบบย่อย ระบบเลือด ระบบหายใจ ระบบประสาท รวมไปถึงสมอง และฮอร์โมน ที่ทำงานสอดประสานกันเพื่อสร้างเกราะป้องกันให้กับร่างกายอย่างมีประสิทธิภาพ(ที่มา : นิตยสารชีวจิต ฉบับที่ 502)
เรียนรู้เพิ่มเติมกับ ANTIGEN และ ANTIBODY
เชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาทำร้ายร่างกายของเรา เราจะเรียกกันว่า Antigen แอนติเจนทุกชนิดคือผู้ร้าย ลองย้อนมาเปรียบเทียบเรื่องผู้ร้ายกับตำรวจเฉพาะกิจอีกครั้ง ตำรวจแต่ละแผนกมีหน้าที่เฉพาะ และตำรวจแผนกใหม่ๆนั้นจะเกิดขึ้นตามผู้ร้ายกลุ่มใหม่ๆ
เราต้องสร้างตำรวจกลุ่มใหม่มารับหน้าที่ใหม่อยู่เรื่อยๆ เนื่องจากกลุ่มผู้ร้ายที่เกิดขึ้นใหม่ๆนั่นเอง ผู้ร้ายกลุ่มใหม่ๆนี้คือแอนติเจน เมื่อมีแอนติเจนเข้าไปสู่ร่างกายไม่ว่าจะเป็นตัวไหน ชนิดไหน Immune System หรือภูมิชีวิตจะเริ่มทำงานทันที
เริ่มทำงานได้เพราะอะไร เพราะภูมิชีวิตมีสายสืบคอยตรวจตราอยู่ตลอดเวลาว่ามีเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้ามาร่างกายเมื่อใด ถ้าพบว่ามีแอนติเจนตัวไหนโผล่เข้ามา ภูมิชีวิตก็จะสั่งตำรวจคือแอนติบอดี ซึ่งมีหน้าที่โดยเฉพาะที่จะต้องปราบปรามแอนติเจนนั้นๆ ให้ปราบปรามหรือกำจัดแอนติเจนนั้นๆให้หมดไป ถ้าไม่มีแอนติบอดีเฉพาะภูมิชีวิตก็จะต้องเร่งสร้างแอนติบอดีเฉพาะตัวนั้นขึ้นมา
และตอนนี้นี่เองที่วัคซีนเข้ามามีบทบาทสำคัญ ถ้าเรากินหรือฉีดวัคซีนใดๆ ป้องกันโรคนั้นๆไว้ก่อน วัคซีนนั้นก็จะไปช่วยกระตุ้นให้ภูมิชีวิตนั้นสร้างแอนติบอดีสำหรับโรคนั้นๆขึ้น หรือถ้าร่างกายมีแอนติบอดีชนิดนั้นๆอยู่แล้ว วัคซีนก็จะไปช่วยเพิ่มแอนติบอดีนั้นๆให้มากขึ้น เพราะฉะนั้นถ้าสรุปตรงนี้ให้สั้นๆที่สุด วัคซีนซึ่งเป็นแอนติเจนอ่อนๆ จะไปช่วยกระตุ้นให้ Immune System หรือภูมิชีวิตสร้างแอนติบอดีขึ้น
สรุปสั้นอีกที วัคซีนก็คือการนำเอาเชื้อโรคเข้าไปฆ่าเชื้อโรคด้วยกันนั่นเอง
ที่มา: นิตยสารชีวจิตฉบับที่ 546 ปีที่ 23 1กรกฎาคม 2564
บทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
อาหารชีวจิต เพิ่มภูมิชีวิต ไร้พิษท็อกซิน
แนะนำกินอาหาร เพิ่มภูมิชีวิต เพื่อสุขภาพโดยรวมแข็งแรง
สร้างภูมิคุ้มกัน และ เสริมภูมิชีวิต เกราะป้องกันมะเร็ง ลดการเป็นซ้ำ
