ดูแลผู้ป่วยอัลไซเมอร์

17 TRICKS ดูแลผู้ป่วยอัลไซเมอร์ อย่างเข้าใจ

17 TRICKS ดูแลผู้ป่วยอัลไซเมอร์ อย่างเข้าใจ

การ ดูแลผู้ป่วยอัลไซเมอร์ เป็นเรื่องใหญ่และเป็นภาระที่หนักอึ้งล้นฟ้า ลูก ๆ หลาน ๆ หลายคนก็เลยพากันเขียนจดหมาย มาปรึกษาผม ว่าจะดูแลพ่อ-แม่ ปู่-ย่า ตา-ยาย ที่ป่วยเป็นโรคอัลไซเมอร์ อย่างไรดี (ดีทั้งตัวผู้ป่วยและผู้ดูแลนั่นแหละครับ)

ก่อนอื่น คุณต้องเข้าใจว่าคนเป็นอัลไซเมอร์ หรือสมองเสื่อม ได้สูญเสียความสามารถที่จะเข้าถึงความจำที่สมองเก็บไว้ แต่สิ่งที่ยังเหลืออยู่แน่ ๆ คือ ความเป็นคน ซึ่งยังอาจมีถูกใจ ไม่ถูกใจ ยังอาจมีตัวตนหรือความเป็นตัวของตัวเอง ซึ่งบ่อยครั้งจะถูกประเมินว่าดื้อ หรือถือดี

นอกจากนี้ ธรรมชาติของผู้ป่วยทางสมองคือ มีอารมณ์ขึ้น ๆ ลง ๆ เอานิยายอะไรไม่ได้ ถ้าคุณไปเอานิยายกับท่านเข้า คุณก็โง่แล้ว

ในฐานะ “ผู้ดูแลคนป่วยอัลไซเมอร์”

  1. การจะให้คนสมองเสื่อมสนใจว่าเราจะพูดกับท่าน เราควรจะเข้าไปหาท่านทางด้านหน้า อย่าพูดแบบอยู่คนละห้องหรืออยู่ข้าง ๆ
  2. ขึ้นต้นประโยคด้วยการแนะนำตัวเองอยู่ในทีทุกครั้ง มิฉะนั้นตัวเราเองก็จะถูกท่านลืมในไม่ช้า เช่น สมมุติว่า เราชื่อเล็ก “…เล็กนะพ่อ ลูกคนที่ 5 ของพ่อน่ะ…”
  3. สบตาทุกครั้งที่พูดกัน
  4. พูดกับท่านแบบตัวต่อตัว อย่าพูดแบบวงสนทนา
  5. จับมือท่านไปบีบเวลาพูด เพ่อื ให้ท่านสนใจว่าเรากำลังพูดด้วย
  6. ใช้คำง่าย ๆ สั้น ๆ พูดซ้ำ ๆ ถ้าจำเป็น เวลาท่านพูดมาหากไม่สมบูรณ์ เราก็ต่อเสียให้สมบูรณ์โดยไม่ตำหนิ เช่น “เห็นสีม่วง ๆ ของพ่อไหม” “พ่อหมายถึงน้ำผลไม้ปั่นที่หนูเพิ่งปั่นให้เหรอ ก็พ่อเอาไปวางไว้ในห้องน้ำไง”
  7. อย่าทำเสียงสูง อย่าทำเสียงดัง อย่าตะคอก ใจเย็น ๆ
  8. อย่าถามคำถามที่ท้าทายให้รื้อฟื้นความจำในอดีต เพราะจะก่อความรู้สึกว่าท่านถูกดูถูกได้ หรือไม่ก็นำไปสู่การทะเลาะกัน
  9. ถ้าจะให้ท่านทำอะไรแล้วท่านไม่เอาด้วย เราก็ต้องยอมรับว่าท่านยังไม่ร่วมมือ อย่าฝืน อย่าสั่ง อย่าเร่ง
  10. พูดอะไรกับท่านให้เจาะจง อย่าพูดกว้าง ๆ เช่น แทนที่จะถามว่า “พ่อเห็นผู้หญิงคนนั้นไหม” ควรเปลี่ยนเป็นถามว่า “พ่อเห็นผู้หญิงใส่เสื้อสีน้ำเงินที่ยืนพิงฝาตรงนั้นไหม”
  11. ใช้หลักการสอนทักษะ เมื่อจะให้ทำอะไรที่ท่านลืมวิธีทำไปแล้ว กล่าวคือ เอางานที่จะสอนให้ทำมาแตกย่อยเป็นขั้นเป็นตอน สาธิตภาพรวมให้ดูก่อน แล้วสาธิตการทำจริงทีละขั้น แล้วให้ท่านทำตาม จากนั้นให้ท่านทำเองใหม่ตั้งแต่ต้นจนจบ สรุปตบท้าย ให้คำชมเมื่อทำได้สำเร็จ สอนด้วยน้ำเสียงที่อบอุ่น
  12. ตอกย้ำจุดแข็ง ไม่ใช่จุดอ่อนของท่าน โฟกัสที่ความสำเร็จ ไม่ใช่ความล้มเหลว
  13. แกล้งโง่เสียบ้าง ถ้าท่านว่าเราผิด อย่าเถียง ให้พูดว่า “หนูขอโทษ” จะดีกว่า แม้ว่าเราจะไม่ได้ทำผิดก็ตาม การเถียงเพื่อให้คนสมองเสื่อมยอมรับความเสื่อมของตัวเองนั้นเป็นการพาท่านไปโฟกัสที่จุดอ่อนของท่าน ซึ่งมีแต่จะทำให้อาการของท่านแย่ลงและเป็นภาระให้เรามากขึ้น
  14. อินไปกับเรื่องที่ท่านเล่า สนใจฟัง พูดเสริมตรงที่เป็นข้อมูลความจริง ตรงไหนไม่จริงอย่าขัด แม้บางครั้งจะเป็นเรื่องตอแหลชัด ๆ แต่คนสมองเสื่อมจำเรื่องราวได้กระท่อนกระแท่น และจำเป็นต้องแต่งเติมส่วนที่ขาดหายไปเสริมเข้ามาเพื่อให้สื่อสารกับคนอื่นได้ หากไปขัดคอการสื่อสารก็มีแต่จะลดน้อยลง
  15. อย่าให้ข้อมูลมาก ยิ่งให้ข้อมูลมาก คนเป็นโรคสมองเสื่อมยิ่งย่อยข้อมูลยาก เวลาสนทนาให้พูดแต่ข้อมูลที่จำเป็นและทำให้ข้อมูลนั้นเข้าใจง่าย เจาะทีละหนึ่งประเด็น เมื่อเข้าใจประเด็นแรกดีแล้ว จึงค่อยไปประเด็นที่สอง
  16. อย่าไปคาดหวังว่าท่านจะจำหรือทำอะไรได้มากมาย
  17. อย่านินทาท่านทั้ง ๆ ที่ท่านก็นั่งอยู่ตรงนั้น
นอกจากนี้ ผมยังงอยากจะสอนให้คุณถือปฏิบัติ โดยประเด็นสำคัญของการเป็นผู้ดูแล คือ
  1. ความรับผิดชอบของคุณในฐานะผู้ดูแล (Caregiver) คือ รับผิดชอบต่อตัวคุณเองก่อน ถ้ากายหรือใจของคุณป่วย คนที่ซวยก็คือผู้ป่วยเรื้อรังที่คุณดูแล
  2. คุณต้องอยู่ในโลกของความเป็นจริง อะไรคุณดลบันดาลได้ อะไรคุณดลบันดาลไม่ได้ ยอมรับบทบาทของตัวเองก่อน ว่าตอนนี้ทำหน้าที่ผู้ดูแลทำความเข้าใจ กับขอบเขตงานในระยะยาว งานดูแลผู้ป่วยเรื้อรังเหมือนการวิ่งมาราธอน ไม่ใช่วิ่งร้อยเมตร
  3. รู้จักพักเอาแรง จัดเวลาและสถานที่ให้คุณได้อยู่กับตัวเอง สิ่งนี้คุณต้องจงใจทำให้ได้ทุกวัน ถ้าคุณไม่เรียนรู้ที่จะจัดเวลานอก ความคับข้องใจจะสะสมจนถึงระดับเดือดพล่านในที่สุด
  4. เติมพลังให้ตัวเอง ออกกำลังกายทุกวัน ดูแลโภชนาการตัวเองให้ดี กินผักและผลไม้แยะ ๆ
  5. ตั้งทีมของคุณขึ้นมา เช่น ดึงพวกพี่ ๆ ที่อยู่ไกล ๆ และสบาย ๆ มาช่วยคุณในบางจุดบางเรื่อง อย่างน้อยก็ช่วยส่งกำลังบำรุง

แค่นี้ทั้งผู้ดูแลและผู้ได้รับการดูแลก็จะแข็งแรงไปด้วยกันแล้วละครับ

เรื่อง นายแพทย์สันต์ ใจยอดศิลป์ ภาพ iStock เขียนลงเว็บ เนื้อทอง ทรงสละบุญ

ชีวจิต 459 นิตยสารรายปักษ์ ปีที่ 20 : 16 พฤศจิกายน 2560

– – –  – – – – –  – – – – –  – – – –  – – – –  – – –  – – –  – – –  – – –  – –  – –

บทความน่าสนใจอื่นๆ

เรียนรู้หลากวิธี…ช่วยห่างไกลโรคอัลไซเมอร์

Super Food ต้านอัลไซเมอร์ ตา-ยาย

4 EATING TIPS กินคาร์บให้เป๊ะ ลดเสี่ยงอัลไซเมอร์

© COPYRIGHT 2024 Amarin Corporations Public Company Limited.