ฉี่แล้วอย่าเพิ่งกด! สังเกตปัสสาวะ สักนิด สังเกตอาการผิดปกติของร่างกาย

สังเกตปัสสาวะ สังเกตอาการผิดปกติ

หากพูดเรื่องการดื่มน้ำ ย่อมสัมพันธ์กับการขับปัสสาวะอย่างแน่นอน การดื่มน้ำมากหรือน้อยมักแปรผันตรงกับปริมาณฉี่หรือปัสสาวะ ซึ่งสามารถสะท้อนถึงภาวะขาดน้ำของร่างกายได้อย่างหนึ่ง ดังนั้น มาลอง สังเกตปัสสาวะ กันดีกว่า

แต่รู้หรือไม่ นอกจากเช็กภาวะขาดน้ำของร่างกายแล้ว ปัสสาวะยังสะท้อนความผิดปกติต่าง ๆ ของร่างกายได้อีกมากมาย

วันนี้ ชีวจิตได้รวบรวมบทความเรื่องฉี่ หรือปัสสาวะ โดย อาจารย์สาทิส อินทรกำแหง บรรณาธิการผู้ก่อตั้งนิตยสารชีวจิต มาเล่าสู่กันฟัง ดังนี้

ฉี่นั้นสำคัญต่อชีวิต

อาจารย์สาทิส อินทรกำแหง บรรณาธิการผู้ก่อตั้งนิตยสารชีวจิต เล่าแนวคิดเรื่องปัสสาวะไว้ว่า

“เรื่องปัสสาวะ ขอพูดแบบชาวบ้านว่าเรื่องฉี่นี่สำคัญมากสำหรับชีวิตของมนุษย์และสัตว์ ถ้าฉี่ไม่ได้หรือฉี่ไม่ออก เราก็ต้องตาย ความจริงเราไม่ได้ตายทันที แต่เราจะเริ่มอ่อนแอและเจ็บปวดไปทีละ น้อย ๆ ในขณะเดียวกันแต่ละส่วนหรือแต่ละระบบของร่างกายก็จะ ค่อย ๆ เริ่มตายไป

จากฉี่ไม่ออก จะมีอาการพิการไปถึงไต

จากโตก็จะติดต่อไปถึงระบบหายใจ (ปอด หลอดลม หัวใจ)

จากระบบหายใจก็เข้าถึงหัวใจเลย

จากหัวใจก็ถึงสมอง

ถ้าถึงช่วงนี้ก็แปลว่าจบ จบทั้งกายทั้งใจไปพร้อมกันหมด”

สังเกตปัสสาวะ ผิดปกติได้อย่างไร

อาจารย์สาทิส แนะนำ วิธีเช็กความผิดปกติของปัสสาวะ โดยแบ่งเป็น 4 เรื่อง คือ

1.ปริมาณปัสสาวะ

ในหนึ่งวันเราจะปัสสาวะอย่างต่ำ 800 มิลลิลิตร อย่างมากที่สุดคือ 2,000 มิลลิลิตร หรือเท่ากับน้ำ 2 ลิตร ปริมาณปัสสาวะนี้เกี่ยวข้องกับคนตัวใหญ่หรือตัวเล็กหรือเปล่า ขอตอบว่าเรื่องขนาด ของคนไม่เกี่ยวมากนักเว้นแต่ว่าบางคนมีขนาดตัวผิดปกติมาก เช่น เป็นคนแคระ สูงไม่ถึงเมตร หรือตัวสูงผิดปกติเกิน 2 เมตร อย่างนี้ปริมาณปัสสาวะก็คงมากน้อยแตกต่างจากคนปกติมาก

เมื่อเราดื่มน้ำ – กระหายน้ำ ดื่มน้ำมากเกินไป ก็จะเกิดอาการฉี่มากเกินปกติด้วย การฉี่มากเกินปกตินั้นให้สังเกตว่าเกินปริมาณวันละ 2 ลิตร ก็เรียกว่าปริมาณของฉี่เริ่มผิดปกติแล้ว

อาการฉี่เกิน จะเกี่ยวกับการป่วยเป็นเบาหวานด้วย ไม่ใช่เกี่ยวกับเบาหวานอย่างเดียว แต่ ให้สังเกตด้วยว่าอาจจะเกี่ยวไปถึงเรื่องของไตวาย ตัวบวม ขาบวม และเกี่ยวไปถึงโรคหัวใจด้วยก็ได้
อาการฉี่น้อย เรียกกัน 2 อย่าง อย่างหนึ่งคือ Oliguria (อ่านว่าโอลิกูเรีย) หมายความว่า วันหนึ่ง ๆ ฉี่ของคุณน้อยกว่า 500 มิลลิลิตร หรือ น้อยกว่าครึ่งลิตร อีกอย่างหนึ่งจะเรียกว่าฉี่น้อยมากก็พอจะได้ นั่นก็คือ Anuria (อ่านว่าเอินยูเรีย) ฉี่น้อยมากแบบนี้อันตรายมาก ๆ นั่นก็คือวันหนึ่ง อย่างเก่งก็ฉี่ได้ไม่เกิน 125 มิลลิลิ่ตร หรือประมาณ 8 – ช้อนโต๊ะ ขนาดนี้ต้องถือว่าอันตรายมาก ถ้าเป็นอย่างนี้คือฉี่น้อยหรือฉี่ไม่ออกติดต่อกันถึงสัก 2 อาทิตย์มีหวังเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

2. สีปัสสาวะ สีของปัสสาวะควรจะเป็น

สีใสอมเหลืองนิด ๆ ถ้าใสจนเกือบเหมือนน้ำบริสุทธิ์ก็ลองดูตัวเองว่า ตอนนั้นคุณดื่มเบียร์หรือเหล้าเติมโซดามากไปหรือเปล่า
ถ้าเป็นสีแดง หรือสีแดงอ่อน ๆ ก็คงจะเป็นเพราะฉี่ของคุณมีเลือดออกมาปน อันนี้ไม่ค่อยดี
ถ้าเหลืองน้อยๆ จนกระทั่งเหลืองจัด ก็ให้สังเกตว่าคุณกินวิตามินอย่างเป็นเม็ดเข้าไปมากหรือเปล่า โดยเฉพาะวิตามินกลุ่มบี เหลืองแบบวิตามินออกมาปนอย่างนี้ไม่มีอันตราย แต่ก็ควรตรวจตราดูให้ดีว่าคุณกินมากเกินอัตราที่แพทย์แนะนำไว้หรือเปล่า กินวิตามินมากเกินไป นอกจากจะฉี่สีไม่สวยแล้ว ยังเปลืองสตางค์ค่าวิตามินแพง ๆ อีกด้วย

การกินยาประจำตัว

คุณต้องสังเกตเอาเองว่ายาประจำตัวของคุณนั้นจะมีสีแปลก ๆ หรือบางทีไม่ต้องสังเกตก็ได้ เพราะแพทย์ของคุณน่าจะบอกว่าเมื่อกินยานั้น ๆ เข้าไปแล้ว ฉี่ของคุณอาจจะมีสีผิดปกติอย่างไรบ้าง เช่น ยากลุ่มคลอร์โปรมาซีน ปัสสาวะจะมีสีคล้ำ กลุ่มโคลไตรมาโซลจะมีสีส้มหรือม่วงแดง ฟลูออเรสซีน (ฉีดเข้าทางเส้นเลือด) ฉี่จะมีสีเหลืองหรือส้ม เมทิลีนบลู จะมีสีน้ำเงินเขียว ฯลฯ

ฉะนั้นถ้าปัสสาวะของคุณมีสีแปลก ๆ อย่าเพิ่งตกใจ ให้นึกย้อนไปว่าคุณกินยาอะไรหรือฉีดยาอะไรเข้าไปบ้าง

3. กลิ่นปัสสาวะ

กลิ่นของปัสสาวะจะเกี่ยวกับยาเสียเป็นส่วนมาก กลิ่นของยาในปัสสาวะนั้น ตัวซึ่งมักจะได้กลิ่นกัน แทบทุกคนที่นำหน้ามาก่อนก็คือยาประเภทปฏิชีวนะหรือ Antibiotics ยาประเภทปฏิชีวนะนี้ในปัจจุบันมีหลายร้อยตัว บริษัทยาคิดยาตัวใหม่ ๆ ในกลุ่มนี้ออกมาเรื่อย ๆ ยายิ่งแรง กลิ่นฉี่ก็แรงตามไปด้วย

ที่มีกลิ่นแรงอีกอย่างหนึ่งก็คือยาประเภทที่เรียกว่า Paraldehyde (อ่านว่าพารัลดีไฮด์) ซึ่งเป็นยาประเภทกล่อมประสาทและช่วยให้นอนหลับด้วย

นอกจากนั้นก็คือพวกวิตามิน โดยเฉพาะกลุ่มวิตามินบีในข้อสองที่กล่าวมาแล้ว วิตามินกลุ่มนี้นอกจากจะทำให้ปัสสาวะมีสีเหลืองแล้ว บางครั้งยังทำให้มีกลิ่นแรงด้วย นี่คือยาซึ่งจะทำให้ปัสสาวะมีกลิ่นแปลก ๆ แต่มี อีกกลิ่นหนึ่งซึ่งไม่ใช่กลิ่นยา

กลิ่นปัสสาวะที่อยากเตือนเป็นพิเศษคือกลิ่นฉี่ซึ่งออกมาเป็นกลิ่นหวาน ๆ เหมือนกลิ่นละมุดสุก โดยเฉพาะที่กลิ่น จะเหมือนมากที่สุดก็คือเหมือนกลิ่นน้ำยาล้างเล็บ

กลิ่นเหมือนละมุดสุกหรือกลิ่นน้ำยาล้างเล็บอย่างนี้ไม่ค่อยดี เพราะคงหมายความว่าโรคเบาหวานอาจจะหนักแล้ว หรือบางที่อาจจะเกี่ยวกับโรคไตหลายอย่างก็เป็นได้

4. การตรวจฉี่

การตรวจฉี่นี้ต้องอาศัยการตรวจปัสสาวะจากห้องแล็บ จะเป็นห้องแล็บโดยตรงหรือห้องแล็บของโรงพยาบาลก็ได้ การตรวจแบบนี้จะตรวจในหลักใหญ่ ๆ คือ

ตัวยาซึ่งเปลี่ยนความถ่วงจำเพาะ (Spacific Gravity)
ตัวยาซึ่งลด pH (ความเป็นกรดและด่าง)
ยาซึ่งเพิ่ม pH (ความเป็นกรดและด่าง)
ยาซึ่งทำให้โปรตีนออกมาในปัสสาวะ
ตัวยาซึ่งทำให้น้ำตาลในปัสสาวะเปลี่ยน
ยาซึ่งทำให้ปริมาณเม็ดเลือดขาวเพิ่ม
ตัวยาซึ่งทำให้ระบบเลือดผิดปกติ
ยาซึ่งทำให้ปัสสาวะเกิดเป็นพิษ
ตัวยาซึ่งทำให้ปัสสาวะมีเกล็ดเล็ก ๆ ฯลฯ

สังเกตปัสสาวะ เพื่อทำนายโรค

ก่อนจะถึงโรคสำคัญบางอย่าง เกี่ยวกับฉี่หรือปัสสาวะ อาจารย์สาทิส อินทรกำแหง มีข้อสังเกตเพิ่มเติมของ อาการฉี่ผิดปกติที่เกี่ยวกับระบบอื่น ๆ อีก ดังนี้

ปัสสาวะบ่อยเกินไปและปัสสาวะออกช้า หรือฉี่ ๆ หยุด ๆ ฉี่ไม่สุด ตื่นกลางคืนบ่อย อาจจะเกี่ยวกับโรคของต่อมลูกหมาก
ฉี่บ่อย ๆ แถมยังมีอาการหิวง่าย พร้อมกับกระหายน้ำมาก ๆ ด้วย (ไม่เกี่ยวกับอากาศร้อน) ให้สงสัยว่าอาจจะเกี่ยวกับเบาหวาน ให้เช็กเลือด เช็กปัสสาวะ และเช็กน้ำตาลด่วน
ปวดฉี่บ่อย พยายามกลั้นไว้ได้บางครั้ง แต่ต่อมากลั้นปัสสาวะไม่ได้เลย เฉพาะคุณผู้หญิง ให้สังเกตว่าคุณเครียดมากหรือเปล่า
ปัสสาวะกลางคืนบ่อย คุณชอบดื่มกาแฟหรือชามากเกินไปหรือเปล่า ทุเลากาแฟหรือชาลงเสียบ้าง
ฉี่บ่อยอีกเหมือนกัน แต่ก่อนไม่เคยเป็น ให้ทบทวนดูว่าคุณกินยาลดความอ้วน ยาขับปัสสาวะ และยาลดไขมันมากเกินไปหรือเปล่า
กลั้นปัสสาวะไม่ได้ ให้ดูว่ามีอะไรผิดปกติ เรื่องระบบย่อย (ท้องเดิน ท้องเสีย ปวดท้อง ท้องผูก) หรือคุณมีอาการอัมพาต เส้นโลหิตในสมองแตก หรือเส้นเลือดอุดตัน
โรคเกี่ยวกับสมอง จะเกี่ยวกับการฉี่ผิดปกติทั้งสิ้น โรคนี้ดูด้วยกันกับเรื่องสมอง คงจะต้องพูดกันโดยละเอียด