หลักฐานบันทึกไว้แบบเป็นลายลักษณ์อักษร พอจะมองได้ว่า ข้าวแช่ นั้นเข้าสู่ราชสำนักไทยตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยอ้างอิงจากความตอนหนึ่งใน “รำพันพิลาป” ของสุนทรภู่ ซึ่งแต่งไว้ในปี 2385 ในช่วงรัชสมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นช่วงรัชกาลเดียวกัน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าให้จารึกเกี่ยวกับตำนานข้าวแช่ไว้บนแผ่นศิลา 7 แผ่นติดไว้ในศาลาล้อมรอบพระมณฑปวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
วิธีหุงข้าวข้าวแช่ เมนูรสอร่อยแบบไทยๆ ประจำดูร้อน
ในขณะที่ข้าวแช่เมืองเพชรบุรีมีตำนานว่า ตำรับข้าวแช่เมืองเพชร นั้นมาพร้อมกับเจ้าจอมมารดาซ่อนกลิ่นพระสนมเอกในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ครั้งเสด็จฯไปประทับเขาวัง เจ้าจอมมารดาท่านนี้เป็นธิดาของเจ้าพระยาดำรงราชพลขันธ์ (จุ้ย คชเสนีย์) เชื้อสายมอญเจ้าเมืองนครเขื่อนขันธ์ ซึ่งปัจจุบันคืออำเภอพระประแดงนั่นเอง

เครื่องข้าวแช่ไทยชาววังประกอบไปด้วย 9 สิ่ง คือ
ลูกกะปิ หอมบรรจุไส้ทอด หัวผักกาดดองผัดหวาน พริกหยวกบรรจุไส้ทอดห่อหรุ่มไข่ทอดแบบรังบวบ ปลายี่สนผัดหวาน เนื้อเค็มฝอยผัดหวาน ผักผลไม้สำหรับเคียงสำรับ ได้แก่ กระชายสดแกะสลักเป็นรูปดอกจำปี มะม่วงดิบ แตงกวา ต้นหอมสด พริกชี้ฟ้าแกะสลัก ข้าวหุงสุก และน้ำลอยดอกไม้
ทำไมต้อง “ช้อนช้าวแช่”
โดยทั่วไปข้าวแช่ไทยจะจัดเครื่องใส่ในจานเชิงลงสำรับแล้วตักข้าวแบ่งเสิร์ฟใส่ถ้วยขนาดย่อมพร้อมน้ำลอยดอกไม้ช้อนข้าวแช่ถูกประดิษฐ์ขึ้นให้มีความสวยงามและตอบโจทย์การใช้งาน คือ ทำจากทองเหลืองเนื้อหนา มีความกว้างของช้อนเหมือนช้อนรับประทานข้าว ลับขอบช้อนให้มนเพื่อสามารถตักข้าวและน้ำลอยดอกไม้ขึ้นมารับประทานได้สะดวกและไม่บาดปาก ด้ามช้อนออกแบบให้สั้นตีให้แบนดัดให้โค้งงอนเพื่อให้วางพาดบนถ้วยข้าวแช่ได้อย่างสวยงามโดยไม่เกะกะ และสามารถจับได้ถนัดมือ ซึ่งตัวด้ามอาจมีการตอกหรือดุนลายเพื่อความสวยงาม

วิธีหุงข้าวข้าวแช่
- ข้าวหอมมะลิเก่า 1 กิโลกรัม
- ใบเตย 3 ใบ
- น้ำเปล่าสำหรับต้มข้าวและล้างข้าวตามควร
- ตะแกรงไม้ไผ่ตาถี่
- ผ้าขาวบาง
วิธีทำ
ซาวล้างข้าวจนหมดฝุ่นและน้ำใส เติมน้ำลงหม้ออีกใบต้มให้เดือด แล้วใส่ข้าวลงต้ม เปิดฝาใช้ไม้พายคนตลอดรอจนด้านนอกของเมล็ดข้าวสุกด้านในยังเป็นไตแข็งเล็กน้อย (เป็นตากบ) ปิดไฟ วางตะแกรงไม้ไผ่ลงในกะละมังใส่น้ำ เทข้าวใส่ลงในตระแกรงพร้อมเปิดน้ำไหลผ่านแล้วใช้มือค่อย ๆ ขัดเมล็ดข้าวกับผิวตะแกรงพร้อมน้ำไหลผ่านเบา ๆ จนหมดฝุ่นและเมล็ดข้าวเกลี้ยงดี ยกตะแกรงขึ้นให้สะเด็ดน้ำ วางผ้าขาวบางบนลังถึง ค่อย ๆ ตักข้าวด้วยทัพพีอย่างเบามือ แล้วตลบชายผ้าห่อให้เรียบร้อยก่อนนึ่งด้วยไฟกลางจนสุก นำออกมา
พักให้เย็น นำไปใช้ได้
วิธีทำน้ำลอยดอกไม้
น้ำลอยดอกไม้ต้องมีกลิ่นหอมดอกไม้มากกว่าควันเทียนดอกไม้ที่ใช้ต้องเก็บมาแล้วนำมาลอยทันที โดยควรเก็บช่วงเช้าก่อนเก้าโมง หรือช่วงเย็นประมาณหนึ่งทุ่ม และอบในหม้อดินเผา เพราะจะดูดกลิ่นหอมของดอกไม้ไว้ได้มากที่สุด
ส่วนผสม
- น้ำต้มสุกที่พักจนเย็นแล้วตามควร
- ดอกมะลิปลอดสารพิษ
- ดอกชมนาดปลอดสารพิษ
- กุหลาบมอญปลอดสารพิษ
- กระดังงาไทยปลอดสารพิษ
- เทียนอบขนมอย่างดี
- กระทงใบตองสี่มุม หรือขันสำหรับลอยดอกไม้
วิธีทำ
ใส่น้ำลงในหม้อดินเผาเว้นพื้นพี่ภายในไว้เล็กน้อยกะว่าใส่กระทงดอกไม้ลงลอยได้จัดดอกไม้ทุกอย่างลงในกระทงโดยกระดังงาต้องลนไฟที่เกสรก่อน จึงบีบกระเปาะขั้วดอกให้กลีบร่วงลงเอง นำมาฉีกเป็นชิ้น ๆ แล้วใส่ลงในกระทงลอยกระทงดอกไม้ลงในน้ำปิดหม้อดินให้สนิททิ้งไว้ 1 คืน รุ่งเช้าจุดเทียนอบข้างเดียวพอไหม้ได้ที่แล้วเป่าให้ดับ แล้ววางเทียนในกระทงดอกไม้ อบต่ออีก 3 ชั่วโมง จึงนำมาใช้ได้
พลังงานต่อหนึ่งหน่วยบริโภค 300.83 กิโลแคลอรี
โปรตีน 5.50 กรัม ไขมัน 0.66 กรัม
คาร์โบไฮเดรต 68.33 กรัม ไฟเบอร์ 0.50 กรัม
สูตร : คอลัมน์อาหารสวยรวยรสกับอาจารย์เพ็ญพรรณ ฉบับที่ 171 เรื่อง : สิทธิโชค ศรีโช
ภาพ : พีระพัฒน์ พุ่มลำเจียก ผู้ช่วยช่างภาพ : พีระวุฒิ สกุลพาณิชย์ สไตล์ : ปรางรัตน์ ฤกษ์สง่า
สูตรอาหารแนะนำ
- สมู้ตทีผักผลไม้ไทย ราคาประหยัด ดีต่อสุขภาพ
- สเต๊กแซลมอนซอสน้ำผึ้งมัสตาร์ด บำรุงข้อ
- ซุปแครอต อร่อยง่าย บำรุงตาใสปิ๊ง
- กรรเชียงปูผัดพริกเหลือง จานด่วนทำง่าย
- ต้มกะทิสายบัวปลาทู อาหารไทยโบราณมากคุณค่า
- แกงหมูพริกขี้หนูโรตี สูตเด็ดรสไทยๆ เผ็ดแซ่บ!!
- แซลมอนสเต๊กราดซัลซ่ามะม่วง ต้านอนุมูลอิสระ
- ซาวร์เคราต์ โฮมเมด สลัดกะหล่ำปลีรสอร่อย
- เปาะเปี๊ยะสดดอกไม้ กับส้มโอ น้ำจิ้มงาชาเขียว
- สลัดผลไม้กับน้ำสลัดขมิ้น สูตรอร่อยวิตามินเพียบ
- เต้าหู้ต้มข่านาเบะ ทำง่ายรสอูมามิแบบไทยๆ
- แกงส้มชะอมไข่อบ กับมะละกอสุก เมนูคลีนรสอร่อย
- ข้าวผัดกังป๋วยไข่ขาว จานสุขภาพ ตำรับอร่อยแดนมังกร
- ซอยปลาแข้แม่น้ำโขง สูตรเด็ดจากปลาแม่น้ำโขง
- กุ้งต้มนิวออร์ลีนส์ สูตรเข้มข้นสไตล์อเมริกัน
- ไก่ย่างซอสครีมน้ำพริกนรก และผักย่าง มื้อค่ำอร่อยทำง่าย
- ต้มกะทิสายบัวปลาทู อาหารไทยโบราณมากคุณค่า
- แกงหมูพริกขี้หนูโรตี สูตเด็ดรสไทยๆ เผ็ดแซ่บ!!
- เสาวรสลาซซี่ เครื่องดื่มรสเด็ดของชาวอินเดีย
- 7 สูตรน้ำจิ้มสุดฟิน อร่อยจริงกินกับอะไรก็อร่อย
- ถาดซีฟู้ดเผา กับน้ำจิ้มสามสไตล์ รสแซ่บจี๊ด!!
- ก๋วยเตี๋ยวผัดขี้เมา รสเผ็ดร้อน อร่อย ทำเองได้ที่บ้าน
- ผักบุ้งผัดซอสซัมบัล จานเด็ด AEC อร่อยแบบนี้ขอเติมข้าวด่วน!!!
- ข้าวแช่ สูตรอร่อยต้อนรับฤดูร้อน ตำรับชาววัง
- เป็ดย่างอบยอดผัก เมนูมงคลรับตรุษจีน อร่อยต้องลอง
- ก๋วยเตี๋ยวผัดขี้เมา รสเผ็ดร้อน อร่อย ทำเองได้ที่บ้าน
- แปะก๊วยน้ำขิง เมนูขนมหวาน เนื้อหนึบใส ไส้ไม่ขม พร้อมเคล็ดลับทำอย่างไรให้อร่อย
- ข้าวเหนียวปิ้ง ไส้กล้วยและไส้เผือก ขนมไทย ในขนมสไตล์ญี่ปุ่น อร่อยจนต้องร้องว้าว
- แชร์เคล็ดลับความอร่อย ตำนาน เต้าส้อ แห่งเมืองตะกั่วป่า
- น้ำพริกลงเรือ ตำรับหม่อมหลวงเนื่อง นิลรัตน์ โดยคุณมาลินี ณ นคร
- น้ำพริกกะปิครกทอง สูตรเด็ดเมนูไทยรวยรส ยิ่งได้ลิ้มรสยิ่งชวนให้หลงไหล
- กะปิคั่ว เกาะช้าง กับ ข้าวคลุกกะปิ เกาะช้าง สูตรอร่อยจากกะปิเกาะช้าง